وب سايت شخصي ولي اله ديني : مروري برتاريخ مجالس قانونگذاري در ايران و نمايندگان ادوار منطقه ارسباران
جمعه، 27 خرداد 1390 - 12:59 کد خبر:121
مجلس قانونگذاري در تاريخ معاصر ايران حضوري بيش از يك قرن دارد ،انقلاب مشروطيت ايران در تشكيل مجلس شوراي ملي تجلي يافته و مهم ترين ثمره آن ايجاد پارلمان ،در ايران است .مظفرالدين شاه در 14 مرداد 1285 ه – ش فرمان مشروطيت را امضا كرد و در 14 مهر همان سال دوره اول مجلس شوراي ملي در تهران با حضور نمايندگان گشايش يافت . پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي، انتخابات اولين دوره مجلس شوراي اسلامي در 24 اسفند 1358 برگزار شد و در روز هفتم خرداد ماه 1359 شمسي اولين دوره آن افتتاح شد. به همين مناسبت اين روز، روز قانون و آغاز هفته مجلس مي‌باشد.

نخستين جلسة رسمي مجلس شوراي ملي در تاريخ ١4 مهرماه ١٢٨٥ خورشيدي با نطق افتتاحيه مظفرالدين‌شاه قاجار گشايش يافت. نمايندگان اين دورة مجلس، به موجب مادة شش نظامنامة انتخابات از بين طبقة اشراف و شاهزادگان و تجار و مالكان و روحانيون و اصناف انتخاب گرديدند. اين مجلس، قانون اساسي ايران را كه مشتمل بر ٥١ اصل بود در تاريخ ٨ دي ماه ١٢٨٥ به توشيح مظفرالدين‌شاه و پس از فوت وي متمم قانون اساسي را در ١٥ مهرماه ١٢٨٦ به امضاي محمد علي شاه رساند. اين مجلس در ٢ تيرماه ١٢٨٧ (٢٣ جمادي الثاني ١٣٢٦) به توپ بسته شد. 
دومين دورة قانونگذاري پس از يك سال و ٤ ماه و ٢١ روز فترت در تاريخ ٢٤ فروردين ماه ١٢٨٨ خورشيدي مطابق با دوم ذيقعده ١٣٢٧ افتتاح شد. و به دنبال اولتيماتوم دولت روس در ٣ ديماه ١٢٨٩ منحل شد. 
سومين دوره، پس از سه سال فترت در تاريخ ١٤ آذرماه ١٢٩٣ خورشيدي مطابق با ١٧ محرم ١٣٣٣ توسط احمد شاه قاجار افتتاح گرديد. دورة سوم مجلس شوراي ملي به علت شروع جنگ جهاني اول بيش از يك سال دوام نيافت.

-در ادوار اول ، دوم و سوم از حوزه ارسباران همانند ساير شهرستان‌ها نماينده‌اي انتخاب نشد. دوره سوم مجلس شوراي ملي توسط احمدشاه قاجار و با حضور شصت و هشت نماينده افتتاح شد. با حذف شرايط نمايندگان، تغييراتي از لحاظ طبقات و مشاغل ميان وكلا رخ داد. از جمله آنكه تعداد ملاكين و روحانيون افزايش يافت اما از شمار بازرگانان و صاحبان مشاغل آزاد كاسته شد.

دوره چهارم پس از ٥ سال و هفت ماه و هشت روز فترت در اول تيرماه ١٣٠٠ خورشيدي مطابق با ١٥ شوال ١٣٣٩ توسط احمدشاه قاجار گشايش يافت و در ٣٠ خرداد ١٣٠٢ (٧ ذيقعده ١٣٤١) پايان يافت

-در اين دوره نتيجه آرا ارسباران شامل كليه محال‌ها به تهران مخابره نشد و در اين دوره كرسي ارسباران خالي ماند.

دوره پنجم مجلس شوراي ملي با سياست استعمار و استبداد براي تمركز قدرت در ايران و ديكتاتوري نظامي ، مواجه بود اجلاسيه پنجم قانون خلع سلسله قاجار و سلطنت دودمان پهلوي را تصويب كرد و به عمر قاجاريه پايان داد.همزمان با پايان مجلس چهارم و پس از شكست قرارداد استعماري ۱۹۱۹ در دوره فترت شش ساله مجالس سوم و چهارم به وسيله نمايندگان آزاديخواه دوره چهارم و در رأس آنان مدرس، اين بار سياست الغاي سلطنت قاجاريه و جمهوريت رضاخاني مطرح شد.

-در دوره پنجم ميرزا سليم  خان ايزدي  بر كرسي نمايندگي ارسباران تكيه زد.‌

دورة ششم قانونگذاري در تاريخ ١٩ تيرماه ١٣٠٥ خورشيدي مطابق ٣٠ ذيحجة ١٣٤٤ توسط رضا شاه افتتاح و در تاريخ ٢٢ مرداد ماه ١٣٠٧ (٢٦ صفر ١٣٤٧) پايان يافت. در اين دوره مجموعاً ٢٧٦ جلسه تشكيل شد

-در دوره ششم  ابراهيم خان امام جمعه اهر نماينده ارسباران شد.‌ 

‌هفتمين دورة قانونگذاري در تاريخ ١٤ مهرماه ١٣٠٧ خورشيدي مطابق با ٢١ ربيع‌الثاني ١٣٤٧ هـجري قمري افتتاح و در تاريخ اول آبان ١٣٠٩ (٣٠ جمادي الاول ١٣٤٩) پايان يافت .هشتمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٢٤ آذرماه ١٣٠٩ خورشيدي مطابق ٢٣ رجب ١٣٤٩ هـ . ق) افتتاح و در تاريخ ٢٤ دي ماه ١٣١١ (١٧ رمضان ١٣٥١) خاتمه يافت. ‌ نهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٢٤ اسفندماه ١٣١١ خورشيدي برابر با ١٨ ذيقعده ١٣٥١ افتتاح شد. طرح تأسيس دانشگاه تهران در اين دوره تصويب شد. دورة نهم در تاريخ ٢١ فروردين ماه ١٣١٤ (٧ محرم ١٣٥٤) پايان يافت. 

-در دوره هفتم ،هشتم و نهم مجدداً ميرزا سليم خان  ايزدي نماينده ارسباران شد.

دهمين دورة قانونگذاري روز پنجشنبه ١٥ خرداد ماه ١٣١٤ خورشيدي برابر با ٤ ربيع‌الاول ١٣٥٤ هجري قمري افتتاح شد و در ٢٢ خرداد ماه ١٣١٦ ش (٣ ربيع‌الثاني ١٣٥٦) پايان يافت.  ‌يازدهمين دوره در ٢٠ شهريورماه ١٣١٦ خورشيدي مطابق با ٥ رجب ١٣٥٦ افتتاح و در تاريخ ٢٧ شهريور ماه ١٣١٨ (٤ شعبان ١٣٥٨) پايان يافت.  ‌دوازدهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٣ آبان ١٣١٨ خورشيدي مطابق با ٢١ رمضان ١٣٥٨ افتتاح شد و در ٩ آبان ١٣٢٠ (٩ شوال ١٣٦٠) خاتمه يافت. در شهريور همين سال بود كه ايران به اشغال نيروهاي متفقين درآمد و رضا شاه از سوي انگليسي ها وادار به استعفا گرديد و سلطنت به پسرش محمدرضا واگذار شد.  ‌سيزدهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٢٢ آبان ماه ١٣٢٠ خورشيدي مطابق ٢٣ شوال ١٣٦٠ توسط محمد رضا شاه پهلوي افتتاح و در تاريخ اول آذر ١٣٢٢ (٢٤ ذيقعده ١٣٦٢) پايان يافت. 

- در دوره هاي  دهم  ، يازدهم ،دوازدهم و سيزدهم   دكتر قاسم اهري به عنوان نماينده از طرف مردم ارسباران انتخاب شد ، وي  در تاريخ 7/1/1322 استعفا داده و كرسي مجلس را خالي كرد.

‌چهاردهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٦ اسفند ماه ١٣٢٢ خورشيدي مطابق با اول ربيع‌الاول ١٣٦٣ هـجري قمري افتتاح گرديد. در اين مجلس براي نخستين بار پس از تكراري بودن ادوار، تعداد ٨٠٠ كانديدا بر سر ١٣٦ كرسي مجلس با هم رقابت كردند. اين دوره در ٢١ اسفند ١٣٢٤ (٧ ربيع‌الثاني ١٣٦٥) خاتمه يافت

- در دوره چهاردهم محمد بهادري نماينده ارسباران در مجلس شوراي ملي شد.

‌پانزدهمين دورة قانونگذاري پس از يك فترت طولاني (٢ سال و چهار ماه و دو روز) در تاريخ ٢٥ تيرماه ١٣٢٦ خورشيدي مطابق با ٢٨ شعبان ١٣٦٦ افتتاح و در تاريخ ٦ مرداد ماه ١٣٢٨ (٢ شوال ١٣٦٨) به پايان رسيد.  ‌شانزدهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٢٠ بهمن ماه ١٣٢٨ خورشيدي مطابق با ٢١ ربيع‌الثاني ١٣٦٩ با نخستين دورة مجلس سنا توسط محمدرضا شاه پهلوي پس از شش ماه و سيزده روز فترت افتتاح گرديد. تعدادي از كرسي‌هاي اين مجلس در اختيار جبهه ملي قرار گرفت و مصدق و دوستانش مباحث مربوط به نفت را كه در دوره پانزدهم مطرح شده بود در اين دوره ادامه دادند. در تاريخ ٢٠ مهرماه، مصدق رهبر اقليت ملي مجلس، دولت را در مورد مسئله نفت استيضاح كرد. در روز سوم اسفند ١٣٢٩، پيشنهاد ملي شدن صنعت نفت ايران به مجلس داده شد و پس از تصويب مجلس در ٢٤ اسفند ١٣٢٩ در ٢٩ اسفند به تصويب مجلس سنا رسيد در همين دوره با تمايل نمايندگان مجلس، مصدق در ارديبهشت ١٣٣٠ به نخست وزيري انتخاب گرديد. مجلس شانزدهم در ٢٩ بهمن ١٣٣٠ (٢٢ جمادي الاول ١٣٧١) خاتمه يافت.  هفدهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ١٧ ارديبهشت ماه ١٣٣١ خورشيدي مطابق با ٢ شعبان ١٣٧١ افتتاح شد در حالي كه از ١٣٦ كرسي نمايندگان فقط ٧٩ كرسي آن داراي نماينده بود. به دنبال درگيري مصدق با مخالفان، مصدق در ١٢ مرداد ١٣٣٢ طي رفراندومي دوره هفدهم مجلس شوراي ملي منحل و شروع انتخابات دوره هيجدهم موكول به اصلاح قانون انتخابات كرد. شاه از فرصت عدم وجود مجلس استفاده كرده مصدق را عزل و زاهدي را به نخست وزيري گماشت. شاه طي فرماني در ٢٨ آبان ١٣٣٢ دستور انحلال مجلسين را صادر كرد.
- در دوره هاي  پانزدهم ، شانزدهم و هفدهم علي اكبر امامي نماينده ارسباران شد.

هجدهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ٢٧ اسفند ماه ١٣٣٢ خورشيدي مطابق با ١٢ رجب ١٣٧٣ افتتاح شد و در تاريخ ٢٦ فروردين ماه ١٣٣٥ (٣ رمضان ١٣٧٥ هجري قمري) پايان يافت.‌ نوزدهمين دورة قانونگذاري در تاريخ ١٠ خرداد ماه ١٣٣٥ خورشيدي مطابق با ٢٠ شوال ١٣٧٥ افتتاح شد. در اين دوره بود كه دوره اجلاسيه مجلس از دو سال به چهار سال تغيير يافت و تعداد نمايندگان از ١٣٦ تن به ٢٠٠ نفر افزايش پيدا كرد. دوره مزبور پس از چهار سال در ، نوزدهم در تاريخ ١٩ خرداد ماه ١٣٣٩ (١٤ ذيحجة ١٣٧٩) به پايان رسيد.

- در دوره هاي  هجدهم و نوزدهم  دكتر سعيد حكمت به مجلس راه يافت.

در مجلس بيستم پس از انتخاب نمايندگان به دليل اعتراضها انتخابات منحل شده و بار ديگر پس از برگزاري انتخابات مجلس بيستم در ٢ اسفند ١٣٣٩ مطابق با ٥ رمضان ١٣٨٠ افتتاح گرديد. اين مجلس در ١٩ ارديبهشت ١٣٤٠ (١٣ ذيقعده ١٣٨٠) توسط علي اميني منحل شد.  ‌انتخابات مجلس بيست و يكم در شهريور ماه ١٣٤٢ خورشيدي برگزار شد و مجلس بيست و يكم پس از دو سال و سه ماه و بيست و پنج روز فترت، در تاريخ ١٤ مهرماه ١٣٤٢ خورشيدي برابر با ١٧ جمادي الاول ١٣٨٣ افتتاح گرديد. در اين دوره براي اولين بار شش زن نيز جزو منتخبين بودند. از وقايع ديگر اين دوره تشكيل مجلس مؤسسان سوم در ٢٨ مرداد ١٣٤٦ بود. دوره بيست و يكم قانونگذاري در تاريخ ١٣ مهر ١٣٤٦ (٣٠ جمادي الثاني ١٣٨٧) خاتمه يافت.  ‌بيست و دومين دورة قانونگذاري در روز جمعه ١٤ مهرماه ١٣٤٦ خورشيدي، برابر با اول رجب ١٣٨٧ هجري قمري افتتاح گرديد. پذيرش قطعنامه شوراي امنيت درباره بحرين و جدايي آن از ايران در روز پنجشنبه مورخ ٢٤ ارديبهشت ماه ١٣٤٩ در جلسه فوق‌العاده‌اي كه بنا به تقاضاي دولت تشكيل شده بود تصويب و جهت اجرا به دولت ابلاغ شد. اين دوره قانونگذاري در تاريخ ٩ شهريور ماه ١٣٥٠ (١٩ رجب ١٣٩١) به مناسبت برگزاري جشن‌هاي ٢٥٠٠ ساله به موجب فرمان شاه منحل و در همان روز دوره بيست و سوم مجلس شوراي ملي به وسيله شاه گشايش يافت

در دوره بيستم  حوزه‌هاي انتخابيه  كليبر و هوراند از حوزه انتخابيه اهر ارسبارا ن منفك شده و نماينده اي مستقل براي  خود انتخاب كردند از اين دوره به بعد منطقه ارسباران دو نماينده در مجلس شوراي ملي داشت.

 -در دوره هاي  بيستم  ، بيست و يكم وبيست و دوم دكتر سعيد حكمت  نماينده مردم اهر و ورزقان و كريم اهري نماينده حوزه كليبر و هوراند شدند.

‌مجلس بيست و سوم، روز سه‌شنبه ٩ شهريور ماه ١٣٥٠ خورشيدي برابر با ٩ رجب ١٣٩١ هجري قمري افتتاح شد. و در ١٦ شهريور ماه ١٣٥٤ (٣٠ شعبان ١٣٩٥) خاتمه يافت.  ‌انتخابات دوره ٢٤ مجلس شوراي ملي، يا انتخابات رستاخيزي، آخرين انتخابات دوران حكومت پهلوي بود كه در تاريخ ١٧ شهريور ١٣٥٤ برابر با ٢ رمضان ١٣٩٥ افتتاح شد. در اين دوره مجلس بخاطر فضاي انقلابي كه در كشور بوجود آمده بود پنج نخست وزير در طي چهار سال روي كار آمدند كه هيچ يك از آنها موفق به ادامه كار نشدند. سرانجام بدنبال مبارزات قهرمانانه ملت ايران و استعفاي بسياري از نمايندگان و سقوط رژيم سلطنتي، عمر مجلس بيست و چهارم نيز در ٢١ بهمن ١٣٥٧ به پايان رسيد.

در دوره بيست و سوم حوزه ديزمار-ورزقان از اهر جدا شد و از آن تاريخ به بعد منطقه ارسباران سه نماينده در مجلس شوراي ملي داشت.

-در دوره بيست و سوم ازحوزه اهر دكتر سعيد حكمت ،از حوزه كليبر و هوراندكريم اهري و ازحوزه ورزقان علي قلي لقمان ادهم به مجلس راه يافتند

-در دوره بيست و چهارم كمال الدين عابدي از حوزه اهر ، اسدالله محمد خانلوي عشايري از حوزه كليبر و سيف الدين اهري از حوزه ورزقان به مجلس شوراي ملي انتخاب شدند.

 مجلس شوراي اسلامي:

پس از تأسيس نظام جمهوري اسلامي، انتخابات اولين دوره مجلس شوراي اسلامي در مورخه 24/12/58 به عنوان پنجمين انتخابات در مدت كوتاه پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي بوده و قبل از تعيين نمايندگان مجلس ،رفراندوم تعيين نظام جمهوري اسلامي، انتخابات نمايندگان مجلس خبرگان قانون اساسي، همه پرسي قانون اساسي و رياست جمهوري  برگزار شده بود كه نشان دهنده ثبات كامل و پوياي نظام جمهوري اسلامي بود. لذا تشكيل مجلس شوراي اسلامي نهادسازي را در جمهوري اسلامي در مهم‌ترين بخش آن سامان مي‌داد و با شروع به كار مجلس ، يكي از قواي سه گانه تأسيس مي‌شد و از آنجا كه اختيارات فراواني به آن اختصاص يافته بود، مي‌توانست از لحاظ عملي نظام سياسي را رسميت بخشد.

در اين برهه نيروهاي فعال سياسي با آگاهي كامل از نقش و جايگاه اين قوه، به تلاش و كوشش جهت موفقيت در انتخابات و راهيابي به مجلس شدند و به جز بعضي گروه هاي سياسي كوچك كه انتخابات را تحريم كردند، اكثر احزاب و گروه‌هاي مطرح، ضمن اعلام آمادگي براي شركت همه جانبه در آن، مواضع خود را به صورت آشكار بيان كردند و هر كدام طرفداران خود را به شركت گسترده در انتخابات فرا خواندند كه بدين ترتيب در روز جمعه 24/12/58 جمعيتي بالغ بر ده ميليون و پانصد هزار نفر در فضايي توأم با آرامش و امنيت، آراي خود را به صندوق‌ها ريختند

روز هفتم خرداد، يادآور هفتم خرداد ماه 1359 شمسي است كه اين روز اولين دوره مجلس شوراي اسلامي در سالروز ولادت اميرالمؤمنين علي (ع) در سيزدهم رجب 1400 ه . ق برابر هفتم خرداد 1359 در ميان شور و شوق عمومي وصف ناپذيري رسما افتتاح شد. امام خميني «ره »در پيام خود به مناسبت افتتاح مجلس فرمودند: « شما دوستان محترم، نماينده ملتي هستيد كه جز به اسلام بزرگ و عدالت الهي اسلامي فكر نمي‌كند و انتخاب شما براي پياده نمودن عدالت اسلامي است كه در طول سلطنت ظالمانه و غاصبانه رژيم شاهنشاهي از آن محروم بودند.»

-دراين دوره از منطقه ارسباران سه نماينده به ترتيب از حوزه اهر يداله دهقان ،از حوزه كليبر و هوراند مطلب وحيد و از حوزه ورزقان و خاروانا شهاب الدين بيمقداربه مجلس شوراي اسلامي راه يافتند .

-در دوره دوم از حوزه انتخابيه اهر قاسم معماري ، از حوزه انتخابيه كليبر و هوراند ابراهيم عباسپور و از حوزه انتخابيه ورزقان و خاروانا شهاب الدين بيمقداربه مجلس شوراي اسلامي راه يافتند .

در دوره سوم هريس از حوزه انتخابيه تبريز منفك و به حوزه اهر الحاق گرديد ومردم اهر وهريس براي انتخاب يك نماينده در فروردين ماه 1367 همزمان با سومين دوره انتخابات مجلس شوراي اسلامي به پاي صندوق هاي راي رفتند و در تاريخ ۷ خرداد ۱۳۶۷ اولين جلسه مجلس برگزار شد.

-در اين دوره ازحوزه اهر و هريس قاسم معماري ،ازحوزه كليبر و هوراند مسعود صادقي آزاد و از حوزه ورزقان و خاروانا فريدون قاسمي انتخاب شدند.

- در دوره هاي چهارم و پنجم ولي اله احمدي زاد سراي به عنوان نماينده مردم اهر و هريس به مجلس راه يافت و در دوره ششم قاسم معماري پس از 8سال مجددا نماينده مردم اهر و هريس شد.

-دردوره چهارم خانعلي قربانپور از حوزه كليبر و هوراند به مجلس راه يافت و در دوره هاي پنجم و ششم قلي اله قلي زاده نماينده مردم كليبر و هوراند شد. 

-در دوره چهارم گل محمد الياسي نماينده مردم ورزقان و خاروانا شد و در دوره هاي پنجم و ششم  از اين حوزه علي اكبرزاده به مجلس راه يافت .

-انتخابات هفتمين دوره مجلس شوراي اسلامي در روز جمعه اول اسفند 1382 برگزار گرديد و از حوزه اهر و هريس ولي اله ديني ، از حوزه كليبر و هوراند ارسلان فتحي پور و از حوزه ورزقان و خاروانا گل محمد الياسي (نماينده دوره چهارم اين حوزه) انتخاب شدند.

 -در دوره هشتم مجلس شوراي اسلامي ازحوزه كليبر و هوراند ارسلان فتحي پو ر مجددا به عنوان نماينده اين حوزه انتخاب گرديد و از حوزه انتخابيه اهر و هريس و ورزقان وخاروانا به ترتيب غلامحسين مسعودي ريحان و رضا عليزاده به مجلس راه يافتند.