برخي نام قديم اهر را «ميمند» دانسته‌اند؛ به گونه‌اي كه در كتاب حدودالعالم در سال ۳۷۵ هجري اين شهر بدين نام خوانده شده و منطقه‌اي آباد و پر رونق بوده است،برخي ديگر ريشه�" واژه�" اَه�'ر را در زبان عربي به معناي درخت «ون»يا«زبان گنجشك» دانسته‌اند كه باتوجه به وجود انبوه اين‌گونه درختان در پيرامون شهر، به اين نام مشهور گشته‌است عده اي ديگر از مورخان نيز نام اين شهر را ريشه در عقايد مذهبي آنان دانسته اند، چنانكه كلمه اهر از كلمه "هر" و "هور" كه به معناي خورشيد مي باشد و نشان دهنده مذهب مهر و هور پرستي اين منطقه دارد گرفته شده است. به نظر آنوبانيني اسامي مناطق وابسته به اين شهر تاييد كننده اين موضوع مي باشد؛ مناطق زير مويد مهر پرستي اين مناطق در دوران قديم مي باشد.
در اوايل دوره�" اسلامي، اهر به جهت قرارگرفتن برسر راه تبريز-اردبيل، از شهرهاي پررونق و آباد ايران به‌شمار مي‌رفته‌است. فرمانروايان پيشتكين اين شهر را پايتخت خود قرار داده بودند. پادشاهان صفوي به جهت قرارگرفتن آرامگاه شيخ شهاب‌الدين در اهر، به اين شهر توجه بيش‌تري نشان مي‌دادند و اهر را براي مدتي به‌عنوان حاكم‌نشين منطقه�" قره‌داغ برگزيده بودند در دوره�" قاجاريه عباس ميرزا براي مدتي اين شهر را مركز فرماندهي خود عليه روس‌ها قرار داد. نيروي هوايي شوروي در شهريور ۱۳۲۰ خورشيدي، اهر و اغلب شهرهاي آذربايجان را مورد هجوم قرار داد و در جريان اين حمله شماري از اهالي اين شهر كشته شدند
آرامگاه شيخ شهاب‌الدين اهري از عارفان سده�" هفتم هجري در پارك شيخ شهاب‌الدين شهر اهر قرار گرفته‌است. پيشينه�" اين بنا كه با شيوه اسلامي ساخته شده، به دوره�" شاه عباس يكم صفوي مي‌رسد؛ البته برخي از بخش‌هاي تاريخي آن به پيش از اين دوره و به‌طور عمده به دوره�" ايلخانان مربوط مي‌شود.مساحت كل آرامگاه ۱۴۹۷ متر مربع شامل ايوان، خانقاه، غرفه‌ها، مسجد و مناره‌هاي متعدد است. در سال ۱۳۷۴ خورشيدي، موزه عرفان و ادب مشتمل بر سه سالن و يك صحن در بخش خانقاه آرامگاه شيخ شهاب‌الدين اهري تأسيس شده كه اشياي تاريخي و عرفاني و نيز سنگ مزارهاي تاريخي را در خود جاي داده‌است
در گذشته، شهر اهر از سه محله تشكيل مي شده است: كوي ساداتلو، كوي نخجوانلو و كوي باغبانلو. هر سه محله مسكوني بوده و در حد فاصل آنها باغات انبوهي وجود داشته است. آب شهر از چند قنات تامين مي شده كه در محله هاي مختلف شهر مانند قنات محله چلب‌وردي وجود داشته كه امروزه تقريباً همه آنها از بين رفته است.
بازار اهر از شاخه‌هاي مختلفي تشكيل يافته و داراي ۴ بخش اصلي به نام‌هاي بازار جعفرقلي‌خان، بازار كفاشان، بازار نصيربيگ و راسته‌بازار است. اين بازار در زمان رشيدالملك، حكمران وقت ارسباران مرمت شده‌است ،درحال حاضر از رونق خاصي در منطقه بر خوردار است
خانه�" تاريخي دكتر قاسم اهري از خانه‌هاي تاريخي اهر است كه در خيابان حزب‌الله اين شهر قرار گرفته‌است. اين بنا از اتاق‌ها، سرسرا و نورگيرهاي مختلفي شكل گرفته‌است. در سال ۱۳۸۴ خورشيدي، پارك قاسم اهري در جوار خانه تاريخي مذكور احداث شده‌است.
اهر را در گذشته نه چندان دور قبل ازتفكيك و ايجاد شهرستان ها و بخش هاي جديددر منطقه، اهر ارسباران نيز مي گفتند بطوريكه مكاتبات و مراسلات اداري واشخاص بانام« اهر ارسباران»انجام مي شد
در تعريف كلي ارسباران يك ناحيه كوهستاني و جنگلي است كه در شمال استان آذربايجان شرقي و جنوب رودخانه ارس واقع شده‌است اين ناحيه سرزمين پهناوري است كه از شمال به رود ارس و از مشرق به مشكين شهر و مغان و از جنوب به سراب و اوجان و از مغرب به مرند و تبريز محدود است كه مركزيت آن را شهر اهر را در بر مي‌گيرد ،البته ارسباران عنوان جديدي است و درگذشته به آن ناحيه «قره‌داغ» يا «قراجه‌داغ» مي‌گفتند برخي از ساكنان منطقه هنوز هم اين لفظ را بكار مي‌برند
ارسباران از عرصه‌هاي مهم جنگ‌هاي ايران و روس بوده است. بخش مهمي از تداركات و افراد قشون ايران از اين نواحي تامين مي‌شده است. عطاالله خان (آتاخان) ايلخان شاهسون در جنگ مذكور ساليان دراز درركاب عباس ميرزاي وليعهد، قره‌داغ را به مركز مقاومت با روس‌ها تبديل كرده بود. ستار خان از سرداران جنبش مشروطه خواهي ايران، و ملقب به سردار ملي از مردم اين ناحيه بوده است
مردم منطقه به زبان تركي آذربايجاني سخن مي‌گويند،كشاورزي و دامداري دو قطب اقتصادي و توليدي در اين منطقه مي‌باشد در كنار آن باغداري، دامپروري و زنبورداري نيز صورت مي‌گيرد. فرش‌بافي، ورني‌بافي، جاجيم‌بافي، گليم‌بافي در روستاها و در بين عشاير رواج دارد.
با وجود منابع ومعادن غني وپتانسيل هاي بالقوه فراوان در ارسباران ،متاسفانه هنوز اين منطقه از رشد متناسب در مقايسه با ساير مناطق مشابه وهمجواربرخوردار نگرديده است .اميد مي رود با تلاش وپي گيري متوليان ومسئولين امر وهمكاري هاي همه جانبه ي مردم شاهد رشدوآباداني بيش از پيش اين خطه از ميهن عزيز واسلامي مان باشيم.