شانا _ گروه مقاله: آلودگي هوا در تهران و كلان شهرها در گذشته هم وجود داشته اما هر روز به شدت آن افزوده مي شود و بايد براي آن چاره اي انديشيد.

 به گزارش شانا، عواملي مانند كيفيت خودروها و بنزين در كنار توسعه نيافتگي حمل و نقل عمومي و عدم وجود مبدل كاتاليست در خودروهاي ساخت داخل قبل از سال ١٣٨٢ را بايد از جمله عوامل موثر در وضعيت كنوني آلودگي هوا دانست كه روز به روز به شدت آن افزوده مي شود.

مبدل كاتاليستي حدود ٩٥ تا ٩٩ درصد گازهاي خروجي از اگزوز خودرو را به گازهاي بي خطر براي محيط زيست تبديل كند. مبدل كاتاليستي اگزوز خودرو كه بين موتور و انباري اگزوز خودرو نصب مي شود گازهاي آلاينده خروجي از اگزوز خودرو را به تركيبات ناآلاينده و بي ضرر براي محيط زيست تبديل كرده و كاهش بسيار زياد آلاينده هاي حاصل از احتراق سوخت را سبب مي شود.

گازهاي حاصل از احتراق در موتورها، بيشتر از گازهاي منواكسيد كربن، اكسيدهاي نيتروژن و هيدروكربن هاي نسوخته كه آلاينده هاي جدي براي محيط زيست هستند، تشكيل مي شوند.

در بيشتر واكنش ها در مبدل كاتاليستي خودرو، اكسيدهاي نيتروژن به نيتروژن كه گازي بي اثر است و همچنين هيدروكربن هاي نسوخته و منواكسيدكربن به آب و دي اكسيد كربن كه اثر چنداني بر محيط زيست ندارد و براي آن بي خطر است تبديل مي شود.

شركت‌هاي خودروسازي در ايران از سال ۱۳۸۲ نصب كاتاليست را در خودروهاي داخلي را آغاز كردند و قبل از اين تاريخ خودروها فاقد اين استاندارد بوده‌اند.

به همين دليل آلايندگي اين خودروها بيش از ۳۰ برابر ساير خودروها است و بر اين اساس خروج خودروهاي مدل ۱۳۸۲ به پايين در سازمان حفاظت از محيط زيست ارائه شد.

البته ذرات معلق موجود در فضاي شهري ايران تنها به دليل سوختن ديزل و بنزين براي حركت خودرو ها نبوده و اين امر به عوامل ديگري چون وجود صنايع آلوده كننده هوا در داخل و اطراف شهر ها و همچنين ساخت و سازهاي غير استاندارد در اطراف شهرهايي مانند تهران هم مربوط مي شود.

بافت شهري ما در كلان شهرها از حالت سنتي به پنج طبقه هاي ده واحدي تغيير شكل پيدا كرده و جاده هاي داخل شهري نيز علي رغم افزايش چشم گير خودرو هاي تك سرنشين، همچنان با طول و عرض هاي گذشته بار سنگين ترافيك را تحمل مي كنند.

علاوه بر اين، بهره وري پايين در مصرف انرژي و توليد بيش از استاندارد ذرات معلق، منجر به استفاده غير بهينه از سوخت، شدت مصرف انرژي بالا و بيماريهاي تنفسي در ايران شده است. اين در حالي است كه در اروپا و كشورهاي توسعه يافته سالها است كه وضع فرق مي كند.

برابر آمار منتشره از سوي بانك جهاني در دوم جولاي ٢٠١٣، متوسط غلظت ذرات معلق در مناطق شهري ( ذرات در اندازه ١٠ ميكرومتر) در ايران در سال ٢٠١٠ حدود ٥٦ ميكرو گرم در متر مكعب بوده است. اين در حالي است كه در اين سال متوسط غلظت ذرات معلق در مناطق شهري در ٢٨ كشور عضو اتحاديه اروپا تنها ١٨,٣٦ ميكرو گرم در متر مكعب گزارش شده است ؛ يعني تقريبا يك سوم ايران.

همچنين، برابر آمار منتشره از سوي مركز مطالعات انرژي آمريكا، متوسط سرانه مصرف بنزين، در سال ٢٠١٠ در ايران با جمعيتي بالغ بر ٧٥,١ ميليون نفر، حدود ٣٠٨ ليتر بوده است. اما متوسط سرانه مصرف بنزين، در مجموع ٢٨ كشور عضو اتحاديه اروپا با جمعيتي حدود ٥٠٧ ميليون نفر، حدود ٢٤٧ ليتر بوده است. يعني سرانه مصرف بنزين هر فرد در ايران ٦١ ليتر بيشتر است از سرانه مصرف بنزين هر فرد در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا.

اين آمار وقتي معني پيدا مي كند كه توجه داشته باشيم در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا با جمعيتي حدود ٥٠٧ ميليون نفر در سال ٢٠١٠، به ازاي هر ١٠٠٠ نفر تعداد ٥١٧ وسيله نقليه موتوري وجود داشته كه از اين مقدار ٤٤٠ دستگاه آن خودرو سواري بوده است، اما در اين سال، در ايران با جمعيتي حدود ٧٥,١ ميليون نفر، به ازاي هر ١٠٠٠ نفر تنها تعداد ١٢٨ وسيله نقليه موتوري وجود داشته كه از اين تعداد ١١٣ دستگاه آن خودرو سواري بوده است.

يعني علي رغم اينكه تعداد وسايل نقليه موتوري و خودرو شخصي به ازاي هر هزار نفر در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا تقريبا ٤ برابر ايران است، اما هم از سرانه مصرف بنزين كمتري نسبت به ايران برخوردارند و هم ميزان آلايندگي خودرو ها در اروپا تقريبا يك سوم ايران است!.

اما چرا اين اختلاف فاحش در بهره وري انرژي و ايجاد آلاينده ها در بين كشورهاي عضو اتحاديه اروپا و كشوري مثل ايران وجود دارد:
طي ساليان گذشته با بحران سوخت و افزايش هزينه ها و هم چنين آلودگي هاي زيست محيطي، خودروسازان جهان با ارائه تكنولوژي هاي جديد سعي در اقتصادي تر كردن خودرو با هدف كاهش مصرف سوخت و حفظ محيط زيست (با انتشار كمتر آلودگي هاي زيست محيطي حاصل از سوخت خودروها) كرده اند. در اين ميان اروپا و آمريكا با وضع قوانيني هدفمند و با برنامه ريزي هاي منظم سعي دارند هر ساله اعداد و ارقام مصرف سوخت و انتشار آلاينده ها را به سمت بهبود آن ارتقا دهند.

آژانش حفاظت از محيط زيست آمريكا ميزان استاندارد مصرف سوخت براي خودروها را تا سال ٢٠١٦ معادل ٣٥,٥ مايل بر گالن تعيين كرده و خودروها مي بايست تا سال ٢٠١٦ به اين ميانگين مصرف دست يابند و اين در حاليست كه اروپا استانداري مشابه را براي خودروهاي خود وضع كرده اما سال رسيدن به آن را سال ٢٠١٥ تعيين كرده است و اين نشان دهنده برتري نسبي اروپا در كاهش مصرف سوخت و به تبع آن انتشار آلاينده ها است.

در كنار اهرم قيمت سوخت و جريمه هاي سنگين براي آلوده كردن محيط زيست كه توليد كنندگان و مصرف كنندگان خودرو را ترغيب به توليد و استفاده از خودروهاي كم مصرف تر و با استانداردهاي زيست محيطي بالا تر مي كند، سيستم حمل و نقل عمومي نيز بي تاثير نبوده، چراكه با افزايش هزينه هاي نگهداري خودروها، و در مقابل افزايش كيفيت و گستردگي سيستم حمل و نقل عمومي، افراد به استفاده از ناوگان عمومي حمل و نقل بيشتر علاقه نشان مي دهند كه خود عاملي مهم در كاهش استفاده شخصي از خودروها مي شود و به تبع آن سرانه مصرف سوخت در خودروهاي شخصي كاهش مي يابد.