امام حسين(ع):«لا تَتكلّمَنّ فيما لا يَعنيكَ! فإنّي أخافُ عَلَيكَ الوزرَ،و لا َتكلّمَنّ فيما يَعنيكَ حتّي تَري لِلكلام مَوضِعاً؛فَرُبّ مُتكلّم قَد تكَلّمَ بالحقّ فَعِيبَ…».^۱

«درباره ي آنچه به تو مربوط نمي شود سخن مگو،كه بيم آن است كه مرتكب گناه شوي،و درباره ي آنچه به تو

مربوط مي شود نيز سخن مگو،تا آنگاه كه جايي براي سخن گفتن ببيني،كه چه بسيار سخنگويي كه به حق سخن گفته و گرفتار عيبجويي ديگران شده است…».

سخن و گفتار،گرچه از مقوله ي رفتار و اعمال انساني است،كه با عضو زبان انجام مي گيرد،ليكن به خاطر اهميت عمل زبان،و تأثيرگذاري و تحريكي كه در گفتار وجود دارد،به گونه اي كه بيشتر كارها با تشويق زباني و تحريك كلامي انجام مي شود،امام بزرگ حضرت حسين(ع) بر موضع شناسي در كلام تأكيد فرمود؛زيرا كه رعايت نكردن موضع ر گفتار،چه بسيار جامعه و افراد فراواني را به رفتار هاي ناهنجار و ناستوده بر مي انگيزد،بويژه اگر گوينده و سخنران ماهر و خوش بيان باشد.از اين رو بر موضع شناسي در كلام پاي فشردند.

گاهي نسنجيده گفتن و جايگاه سخن را بررسي نكردن،از تأثير كلام مي كاهد،و نتيجه اي كه انسان مي خواهد به دست نمي آيد.و گاهي نيز به عكس مقصود نتيجه مي دهد.و اينها زيان و خسارت است؛چون انسان براي رسيدن به هدفي و كاري گفتگويي را آغاز مي كند،و در اثر نسنجيدگي نتيجه ي مطلوب را به دست نمي آورد و با پاسخ منفي روبرو مي گردد.

موضوع مهم ديگري كه در هر كلام و گفتار ممكن است باشد،و در نسنجيده گويي بيشتر راه مي يابد،اين است كه در موارد بسياري رعايت نگردن جايگاه كلام،موجب گناه و نافرماني خداوند،و آزار انسانها مي شود.بسياري از گفتارها كه از سر بي توجّهي گفته مي شود،مايه دل شكستن و رنجش ديگران مي شود،و اين كار با تعاليم اسلامي ناسازگار است.

براي نمونه،زبان به راهنمايي كسي مي گشايند،و جاي مناسب آن را بررسي نمي كنند،و در ديد جمع و ميان مردم اين كار را انجام مي دهند،و اين موجب نفي شخصيت ديگران مي گردد،و توهين به اشخاص و ناديده گرفتن شخصيت آنان كاري غير اسلامي و ناانساني است،افزون بر اينكه تأثير خوبي نيز ندارد،و چِندِش و نفرت به بار مي آورد.

بنابراين چنانكه امام فرمود:سخني به حق بر زبان مي آورد،ليكن نكوهش مي شود؛چون جاي مناسب آن را رعايت نكرده است.

گاهي نيز در جلسات گفتگوهايي انجام مي شود،كه به انسان مربوط نيست،در آن زمينه اطلاعات كافي هم وجود ندارد،در اين گونه موارد لب به سخن گشودن،و وارد گفتگو شدن،جز نكوهش و سرزنش ديگران ره آوردي ندارد.

امام صادق(ع) مي فرمايند:«از من سخني بشنويد كه براي شما از اسبان گرانبها نيكوتر باشد:هيچ يك از شما نبايد درباره ي چيزي سخن گويد كه به او ارتباطي ندارد.همچنين درباره ي آنچه به او مربوط مي شود نيز بايد كمترين سخن را بگويد،مگر هنگامي كه جايي مناسب براي سخن بيابد.بسا سخنگوي در غير مورد لازم كه با سخن گفتن در حق خود جنايت كرده است.نيز مبادا كه هيچ يك از شما با «اَبله» يا «فرزانه» به مجادله برخيزد؛چه هر كس كه با شخص فرزانه به مجادله برخيزد از او دور مي شود،و مجادله با اَبله سبب شكست خوردن است…».^۲

«جدال» و «مجادله» ستيزه گري و دشمني كردن است،و اگر در گفتمانها صورت گيرد،گفتگوهاي ستيزه گرانه و پرخاشگرايانه است،كه هيچ حقيقتي را روشن نمي سازد،و چنان است كه امام صادق(ع)فرمود.

بايد در همه ي كارها خردمندانه گام نهاد،و بويژه در گفتار بسيار سنجيده و عاقلانه دهان گشود.

به امام علي(ع) گفتند:عاقل را براي ما توصيف كن!
گفت:«عاقل كسي است كه هر چيز را در جاي خود قرار دهد.سپس گفتند:جاهل را براي ما توصيف كن!گفت:اين كار را كردم».^۳

«يعني از توصيف «عاقل»،وصف «جاهل» نيز دانسته گشت.اگر انسان «عاقل» و خردمند «كسي است كه هر چيز را در جاي خود قرار دهد»…و در شرايط گوناگون و با كسان گوناگون،بنابر حكم خِرَد،به تناسب لازم رفتار كند،انسان «جاهل» و بي خرد «كسي است كه هر چيز را در جاي خود قرار ندهد»…و در شرايط گوناگون و با كسان گوناگون – از روي ناداني و بي خردي – بي تناسب لازم،رفتار كند».^۴

پي نوشت ها
۱- بحار الأنوار ۷۸/۱۲۷؛الحياة ۱/۲۷۸٫
۲- امالي شيخ طوسي ۱/۲۲۸ و ۲۲۹٫
۳- نهج البلاغه /۱۱۹۱،حكمت ۲۳۵٫
۴- الحياة ۱/۲۷۶٫
منبع : گزيده اي از : سخنان امام حسين(عليه السّلام) -۱- محمّد حكيمي .

منبع:http://masjedalshohadaa.blogfa.com/