جمال السالكين مرحوم حاج ميرزا جواد ملكي تبريزي در باب سير و سلوك عارفانه كتابي به نام "المراقبات في اعمال السنه" نگاشته اند كه سيد محمد راستگو آن را به فارسي ترجمه كرده است. فصل هفتم اين كتاب مربوط به مراقبات و اعمال ماه رجب است كه خلاصه اي از اين قسمت كتاب تقديم خوانندگان عزيز مي گردد. قبل از درج مطالب كتاب مذكور بر توصيه علماي اخلاق دوباره تاكيد مي گردد كه انجام عبادات مستحبي مستلزم داشتن حال معنوي بوده و در صورت عدم چنين شرطي باعث زحمت و فرسايش روحي مي گردد. همچنين به جا آوردن اين قبيل عبادات توفيقاتي مي طلبد كه در حوصله اين مطلب نمي گنجد. اميد است آغاز ماه پربركت رجب همراه با انوار مقدس و نزولات معنوي براي كاربران عصر ايران باشد.
ليله الرغائب(شب آرزوها) اولين شب جمعه ماه رجب است كه براي آن اعمال و فضايل بسياري نقل كرده اند كه از آن جمله مي توان به روزه پنجشنبه و استغفار زياد اشاره كرد.
بر پايه برخي روايات ماه رجب ماه اميرالمومنين(ع) است، همانگونه كه شعبان ماه حضرت رسول(ص) و رمضان ماه خداست. و نخستين شب آن از شب هاي چهارگانه اي است كه درباره احيا و شب زنده داري آنها سفارش فراوان شده است. خواندن دعاهاي ويژه به هنگام ديدن ماه نيز چيزي است كه درباره آن سفارش شده است. از نكته هاي قابل توجه در دعاي ويژه ديدن ماه، توجهي است كه به دو ماه شعبان و رمضان شده است و بجاست كه سالك مراقب هم در اين دعا و هم در ديگر دعاهاي اين ماه، آن دو ماه را به ياد آورد و از خدا بخواهد تا او را آمادگي دهد تا آن دو ماه را به شايستگي پذيرا شود.
بر سالك مراقب است كه پيش از فرا رسيدن اينگونه شب هاي شريف و اوقات عزيز بيش از ديگر شبها و وقتها به بازرسي و بررسي احوال خويش پردازد و براي پاكسازي خويش از گناه و ناروايي كوشش كند، به گونه اي كه هنگام ورود به اين شبها و اوقات ديگر گناه و آفتي براي او باقي نمانده باشد، تا سبب شود از تجارت عبادتش زيان ببيند و از احيا و شب زنده داريش بي بهره ماند و از روشنايي و نوري كه به عبادت كنندگان مي رسد، طرفي نبندد. و از اين بدتر مبادا مانند بنده اي باشد كه سلطان او را گرامي مي دارد و به مجلس خاص و خلوت انس خويش دعوت مي كند تا هم لطف و كرم و بخشش و دهش خويش بر او ببارد، هم او را همنشين و همدم خويش و گزيدگان خويش سازد، آن غلام بدان مجلس حاضر مي شود اما از سلطان روي مي گرداند و در خانه او به دشمن دل مي بندد و با اين كار خويش را شايسته هر خواري و خذلاني مي كند و آن همه كرامت و شرافتي كه در انتظارش بود را به خست و خفت مي فروشد.
نيز برسالك مراقب است كه بيشتر از " چه اندازه عبادت كردن" به " چگونه عبادت كردن" دل سپارد و بيش از " فزوني كميت" به " حسن كيفيت" آن همت بندد. در دعا و مناجات، زبان و بياني و الفاظي را برگزيند كه خواري و خاكساري او و نياز و زاري او را هر چه بيشتر بنماياند و بر اين نكته تاكيد ورزد كه خداوند او را تشريفها بخشيده و منتها نهاده كه بار تكليف بندگي و عبادت بر دوشش نهاده است.
بر سالك است هنگام دعا بيشتر بر اين صفات خدا كه "كريم العفو" است و با بزرگوراي از خطاي بندگان مي گذرد و "مبدل السيئات بالحسنات" است و بديهاي بندگان را با نيكي پاسخ مي دهد، تكيه و تاكيد كند. و به محمد(ص) و آل او توسل يابد و آن عزيزان را شفيع خويش سازد، باشد كه سفيدرويي آن عزيزان عذرخواه سياهرويي ما گردد و سرانجام شب را با توسل به صاحبان معصوم شب به پايان برد و اصلاح حال خويشن را از آنان بخواهد.
اگر نخستين شب رجب، شب جمعه نيز باشد سزاور است كه اعمال ليله الرغائب نيز در آن شب به جا آورده شود. از پيامبر روايت شده كه فرمود: از نخستين شب جمعه رجب غافل نمانيد. اين شب را فرشتگان ليله الرغائب ناميده اند. در اين شب آنگاه كه يك سوم شب بگذرد، فرشتگان همه در اطراف كعبه گرد آيند، خداوند بدانها مي فرمايد: فرشتگانم هرچه از من مي خواهيد بخواهيد! مي گويند: خدايا خواسته ما اين است كه بر روزه داران رجب ببخشايي! خداوند مي فرمايد: بخشودم.
رغائب جمع رغيبه و به معني چيزي كه مورد رغبت و ميل است. اين لغت همچنين معناي عطا و بخشش فراوان را نيز داراست. «ليله الرغائب» شبي است كه عطاء و بخشش پروردگار بسيار است و بندگان با روي آوردن به بارگاه احديت و خشوع، شايسته٢ دريافت و عطا و كرم بي حساب مي‌شوند.
پيامبر فرمود: هر كس نخستين نيمه رجب را روزه بدارد و در فاصله آغاز شب تا گذشتن يك سوم آن، دوازده ركعت نماز، دو ركعت دو ركعت به جاي آورد و در هر ركعت، يك حمد و سه بار انا انزلنا و دوازده بار قل هوالله را بخواند و در پايان هفتاد بار بر من وآل من درود فرستد، سپس به سجده رود و هفتاد بار بگويد: سبوح القدوس رب الملائكه و الروح. سپس سر از سجده بر دارد و بگويد: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلي الاعظم. و دوباره سجده اي چون سجده نخست به جاي آورد، سپس حاجتش را از خدا بخواهد به خواست خدا حاجتش برآورده مي شود.
سپس فرمود: سوگند به آنكه جانم در دست اوست، هيچكس اين نماز را به جاي نمي آورد مگر آن كه گناهانش بخشوده مي شود، هر چند گناهانش به انبوهي كف هاي درياها، ريگ هاي بيابان ها، هم وزن كوه ها و به شماره برگ هاي درخت ها باشد، در قيامت شفاعت او درباره هفتصد تن از خويشان و بستگان دوزخي اش پذيرفته مي شود ودر شب اول قبر نيز پاداش اين نماز در زيباترين چهره و اندام تمثل و تجسم مي يابد. خوشروي، خوشگوي و خوش بوي نزد او مي رود و او را به رهايي از غم بشارت مي دهد. فرد نمازگزار مي پرسد: تو كيستي؟ پاسخ مي شنود: عزيز من! دوست من! من پاداش آن نمازم كه در فلان شب به جاي آوردي. اينك نزد تو آمده ام تا حق تو را بپردازم. ترس تو را فرو ريزم و در اين وحشت و تنهايي همدمت باشم. پس از نفخ صور نيز در عرصه سوزان قيامت در سايه ات گيرم، آري با توام و هرگز خيرو خوبي من از تو دور نخواهد شد.