طليعه رمضان

بار ديگر رمضان، ماه اُنس دوستان خدا از راه رسيد و غريو شادي و همهمه عاشقان به آسمان برخاست و مژده اسارت شيطان و هواي نفسْ در همه جا پيچيد. آري، آمد آن ماهي كه به انتظارش بوديم؛ ماهي كه جان را طراوتي دوباره مي بخشد و روان آدمي را زنگار از چهره مي شويد. طليعه اين ماه مبارك را بر ره پويان كوي حقيقت تبريك باد.

رمضان، آغاز سال سالكان

آيت اللّه جوادي آملي، به نقل از سيد بن طاووس، دانشمند بزرگ اسلامي، درباره بزرگ داشت ماه مبارك رمضان فرموده اند: «عده اي اول سالشان فروردين است كه تلاش مي كنند لباس نو در بر كنند، مثل درخت ها كه اول سالشان فروردين است و لباس هاي نو و تازه به تن مي كنند. اول سال يك كشاورز، اول پاييز است كه درآمد مزرعه را حساب مي كند. تاجري كه كارگاه توليدي دارد، اول سال را در فرصت ديگري تعيين مي كند، ولي آن ها كه اهل سيرو سلوك اند، اول سالشان ماه مبارك رمضان است. آن ها به حساب رسي خود مي پردازند كه ماه رمضان گذشته، چه درجه اي از معنويت داشته و امسال چه درجه اي دارند؟ ماه مبارك رمضان، براي سالكان كوي دوست، ماه محاسبه است».

هم نوا با امام سجاد عليه السلام

پيشواي عارفان، حضرت امام سجاد عليه السلام در فرازهايي از دعاي ماه مبارك رمضان چنين مي فرمايند: «خداوندا، ماه رمضان را از كارهاي برگزيده و واجبات ويژه، قرار دادي؛ ماهي كه آن را از ميان ديگر ماه ها برگزيدي و از ميان تمام زمان ها و روزگاران، آن را انتخاب نمودي و بر جميع اوقات سال برتري بخشيدي و انتخاب آنْ به دليل قرآن و نوري است كه در آن ماه فروفرستادي و ايمان را در آن دو برابر ساختي و روزه اش را واجب و شب زنده داران را براي عبادت در آن ترغيب فرمودي و شب قدر را كه از هزار شب برتر است، در آن عظمت بخشيدي. پس به فرمان تو، روزش را روزه مي داريم و به ياري تو، شبش را به عبادت مي پردازيم».

رمضان در بيان پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله

پيامبر عظيم الشأن اسلام حضرت محمد مصطفي صلي الله عليه و آله درباره فضيلت ماه رمضان فرموده اند: «ماه رمضان، ماه خداي عزوجلّ است كه در آنْ پاداش كارهاي نيك دو برابر مي شود و گناهان زدوده مي شوند، ماه رمضانْ ماه بركت و افزايش، ماه بازگشت و انابه، ماه توبه و آمرزش گناهان، و ماه آزادي و رهايي از جهنم و دست يابي به بهشت است. پس اي مردم، در ماه رمضان از هر كار بد و حرامي دوري كنيد و در آن بسيار قرآن بخوانيد و تمام اوقاتش را به ياد و ذكر پروردگارتان مشغول شويد. مبادا ماه رمضان نزد شما مانند ديگر ماه ها باشد؛ چرا كه بر ديگر ماه ها برتري دارد».

ماه رمضان، ميدان مسابقه

خداوند متعال از انسان ها خواسته تا در مسابقه اي به نام «مسابقه خيرات و خوبي ها» شركت جسته و در اين گونه كارها، گوي سبقت را از يكديگر بربايند. برخي از زمان ها، فرصت مناسبي براي تحقق اين مسابقه معنوي است كه ماه مبارك رمضان از آن جمله است. كريم آل محمد عليه السلام ، مجتباي شهر مدينه، در بياني زيبا فرمودند: «خداوند ماه رمضان را ميداني براي آفريدگان خود قرار داده تا بندگان، با طاعات خود و پيروي از خداوند، براي خشنودي او از يكديگر پيشي گيرند».

شناخت ماه؛ قدم اول

به دست آوردن نگاه صحيح درباره رمضان، نخستين كاري است كه درباره اين ماه مبارك شايسته انجام است. در پرتوِ شناسايي جايگاه اين ماه، انسان مؤمن هنگام حلول و تشريف فرمايي آن، مي تواند از آن استقبال شايسته اي كند. در واقع با اين شناخت، راه چگونگي برخورد با اين ماه و نوع رفتار با آن هموار مي گردد. پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله نيز به اصحاب خود اين مسأله مهم را گوش زد مي فرمودند و هنگام حلول ماه مبارك رمضانْ با بيان جمله «سبحان اللّه ! بنگريد كه به استقبال چه چيزي مي رويد و چه به شما روي آورده است» و تكرار آن، اهميت شناخت اين ماه را متذكر مي شدند.

ماه پربركت

يكي از اوصافي كه براي ماه رمضان ذكر شده، واژه «مبارك» به معناي پربركت است. در روايتي از پيامبر خاتم صلي الله عليه و آله آمده است كه «همانا ماه رمضان به سوي شما آمده است؛ ماهِ مبارك، ماهي كه خداوند در آن روزه را بر شما واجب گردانيد». كلمه بركت در لغت به معناي فزوني و رشدِ ثابت و دائمي است و ماه رمضان نيز فرصتي براي رشد كمالات در انسان پديد مي آورد. با نگاهي از اين دريچه به ماه عزيز رمضان و تأمّلي در نيازهاي حقيقي انسان و رابطه او با خدا، به درستي مي يابيم كه ماه رمضانْ نه تنها موجب محروميت و محدوديت نيست، بلكه عامل توسعه و پيشرفت وجود و تكامل انساني نيز خواهد بود.

ماه خدا

ممكن است اين سؤال در ذهن برخي ايجاد شود كه چرا فقط ماه مبارك رمضان را به خدا اختصاص داده و از آن به «ماه خدا» يا «شهراللّه » تعبير مي كنند؟ در جواب اين سؤال بايد گفت كه در عالم وجود، چيزي را نمي توان تصور كرد كه از آنِ خدا و آفريده او نباشد و به پروردگار نسبت داده نشود، ولي گاهي به خاطر اهميت و عظمت چيزي، آن را به خدا نسبت مي دهند، مانند خانه خدا، كتاب خدا و ماه خدا؛ زيرا ويژگي هايي در آن ها يافت مي شود كه اختصاص به آن ها دارد. پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله در اين باره مي فرمايند: «خداوند از ميان آفريده هايش برگزيده هايي دارد... و ماه هاي برگزيده اش عبارتند از رجب، شعبان و رمضان».

لحظه هاي مُغتنم

زندگي انسان پُر از فراز و فرود است و حالات انسان، به تناسب شرايطْ دست خوش تغيير مي گردد. در اين ميان، گاهي نسيم هاي خوش معنوي از كوي دوست به مشام مي رسد و نوازش عطر دوستي، جان را رمقي دوباره مي بخشد. حبيب درگاه الهي، حضرت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ، ما را خطاب كرده و فرمودند: «پروردگار شما در دوران زندگي تان، لحظه هاي سودمندي پديد مي آورد، پس آگاه و هوشيار باشيد و خودتان را در معرض آن لحظه ها قرار دهيد». شميم دل نواز رمضان، يكي ازآن لحظه هاست كه عاقل و عاشق را به استفاده كامل و سودمند از آن فرامي خواند.

رمضان و فرصت ها

در ماه مبارك رمضان، با تغيير شرايط زندگيِ عادي، فرصت هاي گوناگوني جهت رشد در بُعد معنوي براي انسان فراهم مي گردد. فرصت توفيق، تلاش، برنامه ريزي و تنظيم اوقات، كسب معارف، توجه به قرآن، دعا و نيايش، كسب تقوا، آشتي با خدا، تقويت حسّ نوع دوستي، رفع كدورت ها، درمان بيماري هاي روح و جان، اصلاح شرايط، ايجاد انقلاب و ساير فرصت هاي طلايي، همه و همه از ميوه هاي شيرين اين درخت پُربار است.

سيره معصومان در ماه رمضان
پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله

در روايات متعددي، از حالات ويژه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله در ماه رمضان سخن به ميان آمده است. در روايتي از ابن عباس مي خوانيم كه «حضرت محمد صلي الله عليه و آله ، نسبت به مردم بخشش و نيكي فراوان داشت و اين ويژگي حضرت، در ماه رمضان فزوني مي يافت». هم چنين از كارهاي ديگر پيامبر در اين ماه، عفو عمومي بوده، تا جايي كه ابن عباس نقل مي كند: «زماني كه ماه رمضان مي رسيد، پيامبر خاتم اسيران را آزاد مي كرد و گدايان را بهره مند مي ساخت».

امام سجاد عليه السلام

زينت عابدان و عاشقان، امام سجاد عليه السلام ، در ماه رمضان حالاتي بس معنوي، و نمايان تر از ساير ماه ها مي يافت. امام صادق عليه السلام در اين باره مي فرمايند: «زماني كه ماه رمضان فرا مي رسيد، علي بن الحسين عليه السلام ، جُز با دعا، تسبيح، استغفار و تكبير خداوند سخن نمي گفت» و بدين ترتيب، تمام لذت و سخن هايش را با ياد معبود يگانه سپري مي كرد.

امام صادق عليه السلام

داناي خاندان نبي، صادق آل محمد صلي الله عليه و آله نيز در ماه مبارك رمضان به تغيير برنامه عادي عبادت مي پرداخت و تلاش خود را بر استفاده بيش تر از بهره هاي اين ماه مي گمارد. آن حضرت در سخني شيوا مي فرمايند: «هنگامي كه ماه رمضان از راه مي رسيد، پيامبر خدا صلي الله عليه و آله به نمازهاي خود اضافه مي كردند [و نماز مستحبي بيش تري مي خواندند] و من نيز به نمازهايم مي افزايم؛ پس شما [پيروان ما] نيز چنين كنيد».

تلاوت آيات وحي

قرآن، راهنماي جامع انسان ها براي هميشه زمان است و شرط استفاده از آن، اُنس با اين كتاب بزرگ و تدبّر در معاني آيات آن و سپس به كارگيري و انجام دستورات زندگي آفرينش مي باشد؛ ازاين رو، بزرگان دين تأكيد فراواني بر تلاوت قرآن داشته اند كه مقدمه اي براي ساير مراحل آشنايي با آن است. ماه مبارك رمضان، ماه بهار قرآن است و از نظر روحي، زمينه مساعدي براي انس بيش تر با قرآن وجود دارد؛ بر اين اساس پيامبر خدا صلي الله عليه و آله تصريح مي فرمايند كه: «در ماه رمضان، زياد قرآن بخوانيد» و براي تشويق به اين امر، خداوند پاداش ويژه اي نيز براي تلاوت كنندگان قرآن در نظر گرفته كه عبارت است از اعطاي ثواب يك ختم قرآن، در برابر تلاوت حتي يك آيه.

آمرزش خواهي و دعا

دوري از پروردگار، يعني افتادن در ورطه نيستي و هلاكت و شقاوت ابدي. از اين رو، براي قرار گرفتن مجدّد در بزرگ راه سعادت، ضروري است تا انسان هاي منحرف شده از اين جاده، بازگشتي دوباره به آن داشته باشند و با آمرزش خواهي و پوزش طلبي، خود را به قافله سعادت مندان بازگردانند و چه بهانه اي نكوتر از يك مهماني براي كسب رضايت ميزبان حضرت علي عليه السلام فرمودند: «در ماه رمضان، بسيار استغفار و دعا كنيد؛ زيرا دعا باعث دفع بلا از شما مي گردد و استغفار، گناهانتان را از بين مي برد».

نمازهاي مستحبي در ماه رمضان

«ماه رمضان حرمت و احترامي دارد كه هيچ شباهتي با ساير ماه ها در او نيست. تا مي تواني در شب ها و روزهاي اين ماه، نماز مستحبي بخوان». امام صادق عليه السلام با اين سفارش به يكي از بهترين ياران خود، ابوبصير، او را به منبع فيض و كمال و معدن آرامش فراخواندند؛ چه اين كه نماز وسيله اي است براي يك ارتباط رسمي با خالق متعال و اين ارتباط در ماه مهماني خدا، حال و هواي ديگري دارد؛ چرا كه بنده خود را بر سفره آقا و مولايش مي بيند و شب و روز شاهد كرامت و لطف اوست و چنين بنده اي را نَسزد كه راهِ خانه اغيار در پيش گيرد.

سفارش عارفان

عارف كامل و استاد بزرگ اخلاق، ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي، درباره تلاوت قرآن و دعا و ذكر در ماه رمضانْ در توصيه اي مي فرمايند: «از كارهاي مهم در اين ماه، قرائت قرآن و دعا و ذكر است كه بايد از هر كدام مقدار معيّن انتخاب و در هر روز انجام شود. در اين انتخاب، اولويت با مواردي است كه باعث افزايش نشاط انسان براي عبادت گرديده و در قلب او، فكر و نوري به وجود مي آورد».

سحر بهترين وقت مناجات

از نظر قرآن كريم، بهترين زمان براي مناجات و استغفار، سحر است؛ از اين رو خداوند در اوصاف مؤمنان در قرآن كريم مي فرمايد: «[مؤمنان كساني هستند كه] در سحركاهان به استغفار مي پردازند». اين سخن در شعر حافظ شيرازي چنين درخشيده است كه

هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ  از يُمن دعاي شب و وِرد سحري بود 

و نزديك به چنين معنايي را در تقاضاي خود از خداوند ميزبان، در روز هيجدهم ماه رمضان، مترنم مي شويم: «خدايا، مرا در اين ماه نسبت به بركت هاي سحرهايش بيدارگردان و دلم را به روشنيِ فروغ سحرگاهانش روشن ساز...».

پارسايي، برترين عمل

زماني كه حضرت علي عليه السلام به سخنان پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله درباره فضايل بي كران ماه مبارك رمضان گوش قرار مي دادند، برترين عمل اين ماه را از حضرت رسول جويا شدند. پيامبر پارسايي و ايمان در پاسخ فرمودند: «بهترين كار در اين ماه، پرهيز از محرّمات خداست». انسان به آن چه خداوند حرام و ممنوع فرموده نزديك نشود و نسبت به آن ها وارسته باشد.

سيره امام خميني رحمه الله در ماه رمضان

سالكان و عارفان مقام الهي، هيچ گاه فرصتي چون ماه رمضان را به آساني از دست نمي دهند، بلكه از آن نيز در راه نيل به اهداف مقدس خود بهره مي برند. مقام معظم رهبري درباره سيره حضرت امام خميني رحمه الله در ماه مبارك رمضان مي فرمايند: «امام رحمه الله براي ماه رمضان هيچ ملاقاتي نداشتند و بيش تر به خودشان مي پرداختند؛ لذا بعد از ماه رمضان كه انسان با ايشان ملاقات مي كرد، محسوس بود كه ايشان نوراني تر و معنوي تر شده اند و يقينا بسياري از موفقيت هاي اين انقلاب و اين ملّت، ناشي از همان كانون جوشان منوّر بود».

روزه، همان صبر است

خداوند متعال در آيه 45 سوره بقره، مردمان را به مددجويي از دو چيز سفارش مي كند؛ صبر و نماز.

امام صادق عليه السلام ، در تفسير اين آيه فرمودند كه مراد از صبر، روزه است و هرگاه گرفتاري شديدي به انسان رو آورد، روزه بگيرد؛ چرا كه خداوند متعال امر به استمداد از نماز و روزه كرده است.

علامه طباطبايي، مفسر بزرگ قرآن در اين باره مي فرمايند: «استعانت، يعني مدد جستن و آن در جايي است كه انسان به تنهايي نتواند از عهده مشكلات برآيد و چون در عالم وجود، مددكاري جز خدا نيست، بنابراين كمك در برابر مشكلات عبارت است از اتصال و توجه و بازگشت به ذات مقدس پروردگار و اين همان روزه و نماز است و در حقيقت اين دو، بهترين وسيله براي اين موضوع هستند».

روزه و آرامش رواني

يكي از فوايد ذكر شده در روايات براي روزه و روزه دار، دسترسي به آرامش است. امام باقر عليه السلام در اين باره مي فرمايند كه: «روزه، آرامش بخش دل هاست». با قدري تأمل در اين بيان نوراني، مي يابيم كه اگر روزه دارْ ضمن تحمل گرسنگي، به رفع نواقص اخلاقي خود بينديشد و در جهت برطرف ساختن كدورت ها و رذايل اخلاقي بكوشد، ثمره اي بس گران بها از آنِ خود خواهد كرد كه همان آرامش دل يا رسيدن به آرامش رواني است

                                                                           منبع :حوزه نت