از مهمترین جاذبه های طبیعی استان میتوان به جنگل های ارسباران اشاره نمود

مناطق حفاظت شده ارسباران:

منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 72500 هکتار در کناره های جنوبی رود ارس د رمحدوده شهرستان کلیبر واقع شده و به عنوان مکان ذخیره بیوسفر در یونسکو به ثبت رسیده است و از ارزش های خاص گیاهی و جانوری برخوردار است.

پناهگاه حیات وحش کیامکی:

پناهگاه حیات وحش کیامکی با وسعت 84000 هکتار و به ارتفاع 700 متر از سطح دریا از کناره های رود ارس تا ارتفاع 3347 متری در کوهستان کیامکی شهرستان مرند گسترده شده است .

تالاب قره قشلاق:

منطقه تالابی قره قشلاق درکناره های جنوب شرقی دریاچه ارومیه قرار دارد و به لحاظ شرایط خاص طبیعی زیستگاه بسیار مناسبی برای پرندگان آبزی و کنار آبزی و علف چر مانند میش و مرغ است . این تالاب به عنوان تالاب بین المللی شناخته شده است .

تالاب قوری گل:

این تالاب در 40 کیلومتری غرب تبریز واقع شده و از نظر شرایط زیستگاهی برای پرندگان برای پرندگان آبزی بخصوص اردک سرسفید بسیار مناسب است و به عنوان تالاب بین المللی به ثبت رسیده است .

جزیره اسلامی:

جزیره اسلامی در ساحل شرقی دریاچه ارومیه است . توان بسیار بالای زیستگاهی حیات وحش و مرتبط با پارک ملی این جزیره دریاچه ارومیه را از اهمیت زیست محیطی ویژه ای برخوردار کرده است .

پارک های ملی:

جزایر استان آذربایجان شرقی محدود به دریاچه ارومیه و رودخانه ارس است . نظر به اهمیت جهانگردی جزیره های دریاچه ارومیه و تبدیل آنها به پارک های ملی مورد اشاره قرار می گیرند :
1 • جزیره اسلامی ( شاهی ) ، 2 - جزیره قویون داغی ( کبودان ) ،3 • جزیره اشک ، 4 • جزیره آرزو ، 5 • جزیره اسپیر .

منابع طبیعی:

دریاچه ارومیه :

دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر داخلی و یکی از دریاچه های مهم ایران است که درشمال غرب فلات ایران و غرب آذربایجان شرقی از شمال به جنوب کشیده شده و از نظر طبیعی آذربایجان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است.

این دریاچه به دلیل تنوع بیولوژیکی به عنوان پارک ملی در فهرست آثار بین المللی میراث طبیعی به ثبت رسیده است.

در سواحل دریاچه ارومیه چندین بندر به منظور حمل و نقل مسافر و بار تأسیس شده است که مهمترین آنها عبارت اند از :

1 • بندرشرفخانه در شمال شرقی دریاچه و در 30 کیلومتری شبستر

2 • بندر  آق گنبد در ساحل غربی جزیره اسلامی ( شاهی ) و در سمت شرقی دریاچه واقع شده است .

3 • بندر رحمان لو نیز از بنادر مهم ساحل شرقی دریاچه است .

علاوه  بر بنادر فوق بندرهای دانالو ، قبادلو و زینت نیز در ساحل شرقی دریاچه ارومیه قرار دارند.

قوری گول:

دریاچه و آب راکد قوری گول درکنار جاده تبریز • بستان آباد در فاصله 45 کیلومتری شرق تبریز در میان ارتفاعات شرقی گردنه ی " شبلی " واقع شده است . این مکان به اشکال مختلف نامیده می شود ؛ مردم محل ، این مکان را " قوری گول " به معنی استخر خشک می نامند ، اما برخی دیگر آن را " دوری گول " به معنی استخر آب زلال و برخی " قویی گول " به معنی استخر گودال ژرف و عمیق نامیده اند .

درازا و پهنای این دریاچه چهار کیلومتر در چهار کیلومتر و مساحت آن 16 کیلومتر مربع است و حداکثر عمق آن به 13 متر می رسد .

تالاب و مرداب:

استان آذربایجان شرقی دارای تالاب های کوچک و بزرگ متعدد و زیبایی است که عمدتاً در محدوده شهرستان مراغه و هشترود واقع شده اند . مهمترین این تالاب ها عبارت ند از : تالاب های آلما گلی ، قبادلو ، ماهی آباد ، یانیق گلی ، بزوحق گلی ، قوشاگلی ، زولبین گلی ، یوسفلو ، دیب دیز و خرمالو .

چشمه های آب گرم:

آذربایجان شرقی از کانون های مهم آب معدنی و آب گرم محسوب می شود . در اقصی نقاط این استان چشمه های متعدد آب گرم با خواصی ویژه وجود دارند که طی سالیان دراز مورد استفاده مردم بوده است .
مهمترین این چشمه ها عبارت ند از : چشمه الله حق ، آب رس ، تاپ تاپان ، ورجوی ، گشایش ، و چشمه های سراب و صوفیان به ویژه چشمه آب معدنی کندوان .

آبشار عیش آباد ، شبستر:

ارتفاع این آبشار حدود 15 متر است و در قسمت کوهستانی میشو غربی در جوار روستای عیش آباد شبستر واقع شده است . حدود 300 متر مربع وسعت دارد و در جوار کوه و دره منظر بدیعی از زیبایی طبیعت را به نمایش گذاشته است .
آبشار آسیاب خرابه ، جلفا
آسیاب خرابه یکی از زیباترین مناظر دیدنی آذربایجان شرقی است ، قبلاً در این محل یک باب آسیاب بادی وجود داشت که با استفاده از این آبشار کار می کرد . اما در حال حاضر خرابه ای بیش از این آسیاب باقی نمانده است. به همین دلیل به نام آسیاب خرابه معروف شده است.
این تفرجگاه در حدود 27 کیلومتری علمدار گرگر ( هادی شهر ) قرار دارد و در نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان در 5 کیلومتری روستای منجن آباد در حاشیه رود ارس واقع شده است.

آب این چشمه زیبا و زلال از کوه میامکی ، یکی از کوه های بلند بین منطقه دیزمار غربی ارسباران و شهرستان مرند و بخش زنوز سرچشمه می گیرد. در مظهر چشمه ی این آسیاب درختان انجیر بسیار روییده و آب به صورت آبشاری زیبا به سمت دره جریان می یابد . تمام سطوح دیواره ی آبشار پوشیده از خزه و گیاهان آبزی است و مناظر دل انگیزی را پدید آورده است .

جنگل ها و بیشه ها:

علاوه بر پوشش گیاهی متنوعی که در فضاهای جلگه ای ، دره ای و کوهستانی استان وجود دارد ، جنگل های متراکمی نیز نقاط مختلف استان را پوشانده است .
در شمال ارسباران دره ارس و بخش ورزگان شهرستان اهر ، کوه های قازان داغی و قندران باشی واقع شده است که پوشیده از درختان جنگلی و مراتع کوهستانی است .

کوه های " گؤیچه بئل " پوشیده از درختان نیمه جنگلی است و مراتع سرسبز و خرم است و در جنوب غربی اهر واقع شده است . این مکان کوهستانی محل ییلاق ایلات " قره خانلو " و "مددلو" است. بیشترین گونه های درختی که در جنگل های اهر مشاهده می شود ، بلوط و ممرز است.

جنگل های شهرستان های مراغه و هشترود نیز ا زنظر درجه اهمیت در مرتبه بعدی قرار دارند . این جنگل ها که از وسعت کمتری نسبت به جنگل های ارسباران برخوردار است عمدتاً از درختچه گز تشکیل شده است.

کوه ها و قله ها:

آذربایجان از نظر تیپولوژی کوه های ایران از اهمیت خاصی برخوردار است ؛ سه رشته مهم و اصلی ایران یعنی البرز ، زاگرس  و مرکزی در این منطقه به هم پیوسته اند و فلات کوچک و مرتفعی را پدید آورده اند .
مهمترین ارتفاعات استان آذربایجان شرقی که دارای زیبایی های خاص طبیعی و امکانات ورزش کوهنوردی است عبارت اند از :

1 • رشته کوه سهند در 50 کیلومتری جنوب شهرستان تبریز که بلندترین قله آن جام داغی به ارتفاع 3750 متر است .

2 • کوهستان بزقوش در جنوب کوهستان سبلان و شمال غربی میانه قرار گرفته است . بلندترین قله آن 3304 متر ارتفاع دارد .

3 • کوهستان کمتال از جالب ترین کوه های ارسباران است و 3100 متر ارتفاع دارد.

4 • کوه قوشاداغ از ارتفاعات قابل توجه و زیبای ارسباران به حساب می آید .

5 • کوه کیامکی  درمنطقه جلفا واقع شده است.

6 • کوه سلطان سنجر در 15 کیلومتری شرق زنوز واقع شده است .

7 • کوه سلطان داغی در شمال غربی کوهستان سهند نزدیک شهر اسکو قرار گرفته است.

8 • کوه میشو در شمال دریاچه ارومیه است و جلگه مرند را از جلگه شبستر و دریاچه ارومیه جدا می کند.

9 • کوه مورو داغ در 36 کیلومتری غرب تبریز از ارتفاعات شمالی صوفیان به طرف تبریز کشیده شده است که به گردنه شبلی منتهی می شود.