شانا _ گروه بین الملل: فناوری های نوین در تولید موادهیدروکربوری و روی آوردن صادرکنندگان گاز به بازارهای پر سود گاز آسیا و رکود احتمالی پایانه های ال ان جی اروپا در سال های آینده از جمله چالش هایی است که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان این سوخت پاک را بر آن داشته است که راه کارهایی را بری مقابله با این چالش ها بیابند.

نوآوری و ورود فناوری های جدید استخراج موادهیدروکربوری مانند استفاده از فناوری "شکست هیدرولیک" برای تولید گازهای نامتعارف که منجر به کاهش قیمت های گاز در آمریکای شمالی شده، چالشی فراروی کشورهای تولیدکننده و صادرکننده گاز در نظر گرفته می شود که می تواند برنامه های تولید و صادرات آنها را تحت تاثیر قرار دهد.

برای مثال تا پیش از ورود چنین فناوری به عرصه انرژی، بسیاری از تولیدکنندگان گاز، آمریکا را بازار هدف فروش گاز خود در نظر گرفته بودند؛ اما با "انقلاب شیل گس" در آمریکا و کاهش شدید قیمت ها در این کشور، تولیدکنندگان عمده گاز از جمله قطر مجبور شدند به دنبال بازارهای جدید بگردند و در سال های اخیر بازار پرسود آسیا را جایگزین بازار آمریکا کنند.

تولید این نوع گازها در آمریکا باعث شده است که این کشور دیگر واردات گاز نداشته باشد و تا سال ٢٠١٥ نیز صادرات گاز خود را در قالب ال ان جی آغاز کند؛ انقلاب شیل گس در آمریکا و کاهش قیمت گاز در این کشور، دیگر کشورها را نیز برآن داشته است تا فعالیت های خود را برای تولید این نوع گازها آغاز کنند، اما بسیاری تحلیلگرن بر این باور هستند که تولید این نوع گازها با توجه به هزینه های بالایی که دارد در دیگر کشورها صرفه اقتصادی نخواهد شد.

در پی ورود این نوع فناوری جدید به بازار انرژی، تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده گاز به دنبال راه کار های مختلف برای مقابله با این نوع فناوری هستند، برای مثال این موضوع روسیه را که تامین کننده یک چهارم گاز مورد نیاز اروپاست بر آن داشت که برای حفظ بازارهای سنتی خود، قیمت های گاز را در قراردادهای بلند مدت با مشتریان اروپایی کاهش دهد و در سه ماه نخست سال ٢٠١٢ میلادی ٢,٤٣ میلیارد دلار (بیش از ٧٨ میلیارد روبل روسیه) به مشتریان اروپایی خود بازگرداند.

روسیه ضمن انجام چنین کاری، در تلاش برای بهبود و توسعه نقش خود در بازارهای ال ان جی آسیا و انتقال گاز با خط لوله به این قاره است و برای رسیدن به این هدف طبق دستور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، انحصار شرکت روسی گازپروم در صادرات گاز روسیه تا اواخر دسامبر آینده شکسته می شود و شرکت های روسی می توانند برنامه های خود را برای صادرات ال ان جی به بازار تشنه انرژی آسیا از اول ژانویه سال نو میلادی پیش ببرند.

روسیه همچنین در اندیشه صادرات گاز با خط لوله به قاره کهن است که در این باره سال های گذشته قرارداد گازی با چین امضا کرده است، اما نهایی سازی این قرارداد به دلیل اختلاف دوطرف درباره گازبها تاکنون به نتیجه نرسیده است.

چندی پیش در سفر مان موهان سینگ، نخست وزیر هند به مسکو و دیدار وی با مقام های روس، دو طرف توافق کردند که عرضه مستقیم نفت و گاز از روسیه به هند بررسی شود و قرار است که به زودی کمیته کارشناسی در این باره تشکیل شود؛ یکی از پیشنهادها درباره ترانزیت مستقیم گاز روسیه به هند، اتصال شبکه گاز روسیه به خط لوله گازی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند موسوم به خط لوله تاپی بود.

با آن که ساخت خط لوله گازی تاپی همچنان طرحی روی کاغذ است و دلایل امنیتی و حضور طالبان در افغانستان مهمترین چالش فراروی این پروژه به شمار می رود، اما پیشنهاد شده است که خط لوله تاپی یا تا روسیه امتداد یابد و به این وسیله گاز روسیه به هند برسد یا این که خط لوله ای به موازات خط لوله تاپی از روسیه تا هند کشیده شود.

در پی تلاش تولیدکنندگان گاز برای حفظ جایگاه و سهم خود در بازار انرژی جهان، مصرف کنندگان گازی از جمله قاره اروپا و عمده مصرف کنندگان گازی آسیا مانند ژاپن نیز ساکت ننشسته اند و در تلاش هستند تا راه کارهایی را برای جلوگیری از افزایش قیمت ها و رکود پایانه های خود بیابند که از جمله آنها روی آوردن به بازارهای تک محموله ال ان جی و تلاش برای مرتبط کردن قیمت گاز به بازار گاز هنری هاب آمریکاست.

با توجه به این که انتظار می رود بسیاری از پایانه های واردات ال ان جی اروپا به دلیل کاهش دریافت محموله با رکود و افت فعالیت روبه رو شوند؛ مصرف کنندگان گاز به دنبال راه کاری برای مقابله با این مشکل هستند که یکی از این راه کارها و رهایی جستن از این شرایط، آزمایش تجارت های جایگزینی (alternative businesses) مانند ایستگاه های سوخت گیری کشتی (ship-fuelling stations) است.

وجود قراردادهای بگیر یا بپرداز (take-or-pay) در بسیاری از پایانه های وارداتی به ویژه در قاره اروپا یکی دیگر از این مشکلات به شمار می آید، به طوری که آنها مجبور هستند حتی در زمان نبود تقاضا، این محموله های ال ان جی را دریافت کنند و در غیر این صورت جریمه های زیاد بپردازند.

در نتیجه چنین تعهدهای قراردادی و تقاضای ضعیف گاز، بیش از یک دهم از ال ان جی اروپا هم اکنون به درون کشتی های ال ان جی بر بازگردانده شده اند تا به بازارهای سودآور در آمریکای لاتین یا آسیا ترانزیت شود؛ این رقم بین سال های ٢٠١١ و ٢٠١٢ با سه برابر افزایش به ٣,٨ میلیارد مترمکعب رسید.

راه حلی که بعضی از اپراتورها به آن چشم دوخته اند و هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد، "ترانزیت کشتی به کشتی" ( ship-to-ship transfers ) ال ان جی است که به صادرات دوباره شتاب می بخشد و هم اکنون این شرایط در پایانه مانتور فرانسه آزمایش می شود.

بعضی اپراتورهای دیگر نیز به دنبال یاری و کمک گرفتن از قطر، بزرگ ترین صادرکننده ال ان جی جهان، با استفاده از قراردادهای "حق انتخاب"هستند؛ این قراردادها موسوم به قراردادهای دارای حق انتخاب یا فروش (put-option) به قطر اجازه می دهد بدون این که تعهدی داشته باشد، در صورت افت تقاضای گاز در آسیا به دلیل افت مصرف گاز این قاره یا افزایش رقابت از سوی عرضه کنندگان جدیدی همچون استرالیا، مانند یک مانع (hedge ) عمل کند و ال ان جی به اروپا تحویل دهد.

شرکت قطرگاز یک توافقنامه پنج ساله برای عرضه حدود یک میلیون تن در سال ال ان جی به شرکت پتروناس در انگلیس امضا کرده است که به گفته معامله گران، این شاید نخستین توافق درباره قرارداد دارای گزینه انتخاب باشد.

یک گزینه دیگر برای پایانه ها این است که ال ان جی را به عنوان سوخت کشتی استفاده کنند و جایگزین نفت در تامین سوخت کشتی ها شود.

تلاش تولیدکنندگان گاز برای حفظ سهم خود در بازار گاز و دستیابی به بازارهای پرسود در مقابل نگرانی مصرف کنندگان از قیمت های بالای گاز و یافتن راه حلی برای مقابله با این موضوع بر اهمیت تبادل نظر و دیدگاه ها میان طرف های تولیدکننده و مصرف کننده گاز و نقش رو به رشد گاز تاکید دارد.