یادنوشت‌هایی برای مرحوم دکتر محمود آخوندی

آرخا: روزنامه سراسری ایران امروز در شماره ۵۹۰۰ خود یادنوشت هایی برای پروفسور محمود آخوندی با عنوان « مشق اخلاق برای اهالی حقوق» منتشر کرد.

دکتر علی دشتی
رئیس ستاد مرکزی پاسخگویی به استعلامات حقوقی وزارت کشور

گمان مبر که به پایان رسید کار مغان
هزار باده ناخورده در رگ تاک است
برای دانشجویان دهه هفتاد و هشتاد استاد مرحوم دکتر آخوندی جایگاه ویژه‌ای دارد. کسی که جزو نسل طلایی استادان رشته حقوق است، نسلی که یک به ‌یک رفتند و به جز معدودی نمانده‌اند. درگذشت دکتر مهدی شهیدی شاید شروعی بر پرکشیدن این نسل بود نسلی که «فوت» کوزه‌گری حقوق را به نیکی دریافته بودند و حقوق و عدالت را همزاد می‌پنداشتند و هدف حقوق را برقراری عدالت می‌دانستند. درگذشت دکتر نوربها نیز که جزو همان نسل طلایی محسوب می‌شد غصه‌هایمان را به مرور بیشتر کرد؛ نگرانی از اینکه آیا دوستان و همنسلان ما می‌توانند بدیل یا جانشینی برای آن بزرگان باشند. درگذشت استاد کاتوزیان که مظهر واقعی تلفیق حقوق و عدالت بود دیگر غم بزرگ جامعه حقوقی بود. در همان زمان و در تشییع جنازه دکتر کاتوزیان عزیز، غم گرانی مرا و دوستانم را فراگرفته بود. آرزو می‌کردیم دیگرانی مانند دکتر آخوندی به‌سلامت باشند و تا مادر گیتی بدیلی برای آنان فراهم ندیده بر تارک حقوق بدرخشند.
همه آنانی که استاد آخوندی را از نزدیک می‌شناسند، می‌دانند ایشان انسانی آزاده و وارسته بودند. در فضایی که انتقاد کردن از برخی قوانین و رفتارهای خلاف قانون تحمل نمی‌شد چه در کلاس‌ها و چه در سخنرانی‌ها، هرآنچه را حق مطلب بود بخوبی ادا می‌کرد. برای ما دانشجویان دهه هفتادی که با آرزوی تغییر و دگرگونی به دانشگاه آمده بودیم شنیدن آوازه استادی همچون آخوندی اشتیاق زیادی برای درک محضرشان ایجاد می‌کرد. ما که علاوه بر آوازه و شهرت ایشان کتاب‌هایش را نیز دیده بودیم انتخاب استادی همچون ایشان و گذراندن دروس آیین دادرسی کیفری را با وی افتخاری برای خود می‌دانستیم. کلاس هایش را هنوز به‌خاطر دارم. استاد آرام و متین بر صندلی استادی می‌نشست و با کلام نافذ و نگاه گیرایش از حقوق متهم می‌گفت. از تضمینات حقوق و دادرسی در امور کیفری سخن می‌راند. بخصوص در باب ترکیب هیأت منصفه و نقش آن در رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی از عمق وجود سخن می‌گفت. ته لهجه شیرین آذری ایشان بر گیرایی کلامش می‌افزود و با سخنان خود به عمق وجود دانشجویانش می‌رفت.
برخی انسان‌ها علاوه بر دانش دارای رویکرد‌های ویژه‌ای هستند و می‌توانند این رویکردها را به دانشجویانشان منتقل کنند.
بخوبی درک می‌کنم که درک محضر برخی از استادان مانند استاد آخوندی سبب شده برخی از مفاهیم در عمق وجود دانشجویان ریشه بدواند. استاد آخوندی مفاهیم و موضوعات مشکل حقوقی را به‌راحت‌ترین شیوه به دانشجویان منتقل می‌کرد. استاد هر آنچه را اراده می‌کرد در کلاس بیان می‌کرد و معتقد بود استاد اگر استاد است همان سخنان کلاسش برای دانشجو کافی است. بر همین اساس هم نمره پایان ترم را براساس فهم دانشجو و درک او از موضوعات مطروحه در کلاس و میزان تحلیل دانشجو از مباحث اختصاص می‌داد. استادی خوش نمره که هرچه را لازم بود در کلاس به دانشجو می‌آموخت، به او رویکرد عطا می‌کرد و گام به‌گام او را همراه خود می‌برد.
زمانی که خبر درگذشت ایشان را از استاد مسلم حقوق اساسی ایران دکتر سید محمد هاشمی شنیدم نخستین تصویری که به خاطرم گذشت مسرت و شادی استاد آخوندی از مراسم تقدیر و تکریمی بود که توسط دانشجویان برای ایشان گرفته شده بود.
امروز که به‌خاطرات سال هشتاد می‌اندیشم به خود و دوستانم می‌بالم که در زمان حیات ایشان و با وجود مخالفت برخی کمترین وظیفه خود را در مقابل استادمان به انجام رساندیم و مراسم تقدیر برای ایشان منعقد شد که مورد استقبال گسترده استادان و دانشجویان حقوق قرار گرفت. خوشحالیم که استاد در همان زمان، آن مراسم را بهترین مراسمی که در آن شرکت کرده بود، دانست. استاد فقط از این خوشحال بود که مورد تکریم و تقدیر دانشجویانش قرار گرفته بود، مطلبی که به صراحت آن را در مراسم اعلام کرد و آن را بهترین مراسم تقدیر و تشکر از خود دانست. مراسمی که از سوی دانشجویانش ترتیب داده شده بود و تقدیر و تکریم کنندگان به بیان ایشان دولتی نبودند. استاد به‌طور کلی از اینکه مورد قدردانی رسمی قرار گیرد ابا داشت و احساس پاک دانشجویان را بهترین سرمایه‌اش می‌دانست. هنوز هم عکس‌های آن مراسم را در سال هشتاد دارم و با نگاه به آنها به خود می‌بالم که توانستم هرچند مختصر ایشان را ببینم و در خدمتش شاگردی کنم.
اما روز دوم فروردین نود و چهار، دومین باری بود که به کوچه امید رفتم. خاطرات استقبال گرم استاد در حدود ۱۴ سال پیش از دو تن از دانشجویانش برایم تداعی شد. مهربانی و صمیمیتی که از نگاه و کلامش بر سر و رویمان باریده بود بار دیگر مرا به همان کوچه و خانه کشاند، لیک دریغ که این بار استاد بر دوش‌مان رهسپار دیاری دیگر شده بود. دیگر از آن محبت‌ها و نگاه‌ها و سخنان شیرین خبری نبود، آه بود و شیون و حسرت. او را تا قطعه نام آوران بهشت زهرا همراهی کردیم و با غمی بزرگ به خانه برگشتیم، اما یاد و خاطرات او همیشه در دل هاست. روحش شاد.

حقوقدانی که مخالف جامعه تک صدایی بود

دکتر سید محمد هاشمی

نام نیکو گر بماند زآدمی
به کزو ماند سرای زرنگار
دکتر محمود آخوندی (۱۳۹۴- ۱۳۱۲) نام نیک و پایداری است که ذکر آن آراسته به‌اندیشه، آزادی، آزادیخواهی، عدالت، اخلاق، تواضع و فرایند آن پاسداری از کرامت و ارزش والای انسانی است.
او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دیار تباری خویش (آذربایجان / اهر و تبریز) به پایان رسانید.هر چند که او در کودکی پدرش را از دست داده بود، اما در دامن پر مهر مادر فرزانه و تحصیلکرده خویش، قرآن را بخوبی فرا گرفت و سپس در دانشگاه تهران موفق به گذراندن لیسانس حقوق (قضایی) شد. آنگاه برای ادامه تحصیل به کشور سوئیس رفت و در سال ۱۳۴۰ موفق به کسب دکترای حقوق جزا از دانشگاه نوشاتل گردید و پس از ورود به ایران همزمان قضاوت و تدریس در دانشگاه را پیشه خود ساخت.هر چند که پس از انقلاب، قشر خاصی از افراد در جامعه ما نسبت به تحصیلکردگان خارج کشور نگاه تکفیری داشته و دارند. همچنین عنوان رساله دکتری این شخصیت وارسته در آن زمان (پیش از انقلاب) «حقوق جزای اسلامی و تأثیر آن در حقوق جزای ایران» بود.
مرحوم دکتر آخوندی، پس از بازگشت به ایران، علاوه بر آنکه در کادر قضایی تجربیات گوناگونی را پشت سر گذاشت، در عرصه علمی نیز غافل نماند و همراه با تدریس در دانشگاه به تدوین کتب ارزشمندی پرداخت که هم اینک از آنها می توان به عنوان سرمایه فرهنگی و ملی یاد نمود.
مجموعه کتب آیین دادرسی کیفری این شخصیت «علمی» و «اخلاقی» مزین به مندرجات حکیمانه، عارفانه، نقادانه و راهبرانه‌ای است که استادان، حقوقدانان، قضات، وکلا و حتی اصحاب دعوا را راهی آرمان‌های قضایی عدالت محور می‌نماید.
اینجانب طی بیست سال (۱۳۷۴ تاکنون) به مناسبت عضویت مشترک در کمیسیون حقوق بشر اسلامی، در جلسات هفتگی و دیگر مناسبات علمی همراه با شادروان دکتر آخوندی و دیگر دوستان تشریک مساعی داشته ایم. در این فرصت مطلوب، شاخصه‌های برجسته علمی و شغلی ایشان از یک سو و اوصاف بارز اخلاقی شان از سوی دیگربه ترتیب ذیل جلب توجه می‌کند:

یک: شاخصه‌های بارز علمی و شغلی
تکیه و تأکید این استاد عالم و با تجربه حقوق بشر و آیین دادرسی کیفری در اولویت دادن به اصول ذیل جالب توجه به نظر می‌رسد:
۱ – حقوق بشر و آزادی های مردمی: دکتر آخوندی با توسل به آیه مبارکه کرامت انسانی، آزادی را آب حیات جامعه بشری قلمداد می‌کرد و معتقد بود آزادی و بویژه آزادی عقیده و بیان راهنمای زندگی شایسته است.
در این فضای آزاد، تنوع تفکر و اندیشه را نمی‌توان نادیده گرفت. به نظر او فضای «یک صدایی» نکوهیده و بر خلاف آزادی اندیشه است. همه می‌دانیم که در قرآن مجید آزادی اندیشه و مجادله احسن مورد تأکید است. لازمه این کمال مطلوب آزادی احزاب و جمعیت‌های مستقل از هیأت حاکمه است که در اصل ۲۷ قانون اساسی نیز به صراحت بدان پرداخت
شده است.
۲– امنیت قضایی: آسیب پذیری امنیت قضایی ناشی از برخوردهای قابل انتقاد مأموران و مراجع کشف و اثبات جرم و استفاده از شیوه‌های نامطلوب نیز از جمله نگرانی هایی به شمار می‌رفت که این استاد و دادرس عدالتخواه با اندیشه بشر دوستانه و با توصیه‌های عالمانه در جهت حفظ حرمت اشخاص،در کتاب آیین دادرسی کیفری خویش، راهکارهای زیرکانه احترام به اصول اساسی برائت، تعقیب قانونی، تسریع در تفهیم اتهام و فراهم کردن مقدمات دادرسی عادلانه را فراراه دست اندرکاران دادرسی
نموده است.
۳ – دادگستری شایسته: دکتر آخوندی به عنوان یک قاضی عارف و با تجربه، با دلواپسی خاص، لازمه دادگستری شایسته را استقلال سازمانی قوه قضائیه و استقلال شخصی قضات قلمداد می‌کرد. او بویژه معتقد و منتقد بود که سازمان قضایی و قضات کشور ما، با اعتقاد به استقلال قوا از یکدیگر که در اصل ۵۷ و استقلال قوه قضائیه که در اصل ۱۵۶ قانون اساسی به طور روشن مورد تأکید قرار گرفته، در راستای تحقق بخشیدن به عدالت قضایی، بویژه از دخالت دادن سیاست در امر قضا باید رویگردان بود.
دو: شاخصه‌های حیاتبخش اخلاقی
در کنار شاخصه‌های بارز علمی این استاد فرهیخته، فضایل اخلاقی ایشان آن‌گونه زبانزد عام و خاص بود که بذر عشق را راهی باغ دل‌ها می‌کرد. به پاره‌ای از این فضایل
اشاره می‌شود:
۱ – تواضع: امروزه ما شاهد آن هستیم که بسیاری از افراد از برکت برجستگی‌های علمی و موقعیت‌های بارز اجتماعی خویش و با دچار شدن به حب و غرور، برای خود مرتبتی اشرافی نسبت به دیگران و رقبای خویش قائل می‌شوند. دکتر آخوندی، ضمن بازتاب نسبت به این ناخجستگی ها، با فروتنی و تواضع، فضایی دوستانه و محبت‌آمیز را در محیط علمی و گفتمانی آنچنان ایجاد می‌کرد که حاصل آن اعتماد به نفس از یک سو و برادری از سوی دیگر را متبادر به ذهن می‌نمود.
۲ – رأفت و گفتمان: محفل دکتر آخوندی رأفت و گفتمان و فرایند بحثش سؤال و جواب بود. او بحث و نقد را لازمه تحول و توسعه جامعه بشری می‌دانست و معتقد بود که این سبک انسان محور در رابطه افقی بین افراد تراوش کننده دوستی و محبت منطقی و در رابطه عمودی بین مردم و حکومت زمینه ساز آرام و صلح‌آمیز اصلاح امور به شمار می‌رود.
۳ – حق مداری: او به عنوان یک آموزگار اخلاق، در بیان «حق » پروایی نداشت و با استناد به باید‌های اخلاقی و اجتماعی نظر حقوقی خود را با استدلال منطقی ابراز می‌نمود. به عبارت بهتر، شجاعت، صراحت و صداقت در گفتار و کردار مرحوم دکتر آخوندی جنبه قلبی داشت و اینجانب در این خصوص همواره از ایشان به عنوان یک مؤمن راستین یاد می‌کردم.
۴ – سیاست گریزی: این استاد شایسته، با نگاه انتقادی نسبت به رفتارهای کم و بیش متداول در فضای اجتماعی، هماره «سیاست گریز و عدالت گزین» بود و در روابط خصوصی و عمومی خویش، معیارهای حقوقی آزادیخواهانه را مبنا قرار می‌داد. فرایند این سیاست گریزی عزلت عارفانه‌ای بود که می‌توان از آن تحت عنوان«خلوت دل» یاد کرد و به قول حافظ:
خلوت دل نیست جای صحبت اغیار
دیو چو بیرون رود فرشته در آید
کلام آخر
بزرگداشت شادروان دکتر آخوندی از جمله تکالیف اخلاقی جامعه حقوقی و قضایی کشور به شمار می‌رود که حاصل آن ترویج اندیشه عقلانیت و حقانیت و زمینه ساز درک مراتب پندار نیک، گفتار نیک و رفتار نیک این انسان خوش مرام است.

مشق اخلاق برای اهالی حقوق

دکتر طاهره عابدی طهرانی عضو هیأت علمی دانشگاه

سخن گفتن درخصوص ابعاد شخصیتی، علمی، اجتماعی و حقوقی استاد بزرگ آیین دادرسی کیفری و عدالت طلبی ایران جسارتی است که تمام گفتن و کامل گفتن و پرداختن به اصول و وجوه شخصیتی استاد را می‌طلبد. پس همه تلاشم این است که بتوانم حق مطلب را در مورد استاد مرحوم دکتر محمود آخوندی ادا کنم.
استاد می‌گفت: «پس از پایان تحصیلات کارشناسی قصد داشتم قاضی شوم و به کسوت قضا درآیم، ولی چون سنم کمتر از ۲۵ سال بود و هنوز نمی‌توانستم قضاوت کنم برای ادامه تحصیل به سوئیس رفتم و در شهر نوشاتل مشغول تحصیل شدم. پس از آن نیز با وجود امکان اقامت و تدریس در دانشگاه‌های سوئیس به‌خاطر عرق به وطن به ایران بازگشته و به تدریس در دانشگاه‌های ایران پرداختم، بعد هم به کسوت قضاوت درآمدم.
دکتر آخوندی در رشته حقوق جزا پایان‌نامه دکترای خود را با فرانسوا کلر گذراند که پایان‌نامه‌اش درباره حقوق جزای اسلامی و تأثیر آن در حقوق جزای ایران در سال ۱۳۴۰ بود.
پروفسور دکتر محمود آخوندی، بعد از بازگشت به ایران، در اهر به‌عنوان نخستین دادرس دادگاه شهرستان و بعد رئیس دادگاه بخش مشغول فعالیت شد. شش ماه دادرس علی‌البدل بود، بعد بازپرس دادسرای تبریز شد و مأموریت پیدا کرد در دانشگاه ملی حقوق جزا تدریس کند. ابتدا او را به کرج منتقل کردند و دادیار کرج شد سپس به عنوان دادیار دادسرای تهران منصوب شد و پس از آن به اداره حقوقی دادگستری انتقال پیدا کرد و مأمور خدمت در دانشگاه ملی و معاون آموزشی دانشکده حقوق آن دانشگاه شد. درسال ۱۳۵۲ به امریکا رفت و پس از برگشت از این کشور در دفتر تحقیقات و مطالعات دادگستری مشغول کار شد، بعد هم مسئولیت پارلمانی دادگستری را عهده‌دار شد؛ در واقع طرح‌های دادگستری را وی تهیه می‌کرد. وی عضو هیأت علمی دانشگاه هاوایی، معاون آموزشی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی و مسئول پارلمانی دادگستری تهران (در سال‌های گذشته)، رئیس دادگاه جنحه (در سال‌های گذشته)، رئیس دادگاه استان تهران (در سالیان گذشته)، رئیس دادگاه جنایی (در سالیان گذشته)، استاد حقوق دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه قم بوده است.
دکتر محمود آخوندی شاگرد استادان بزرگ حقوقی کشورمان از جمله دکتر سیدحسن امامی، دکتر عبدالحسین علی‌آبادی، دکتر ستوده، دکتر صفدری و نیز دکتر متین دفتری بوده و به حق پا جای پای این بزرگان نهاده و راه ایشان را در حفظ و آموزش و اشاعه عدالت طلبی ادامه داده است.
شخصیت استاد
شخصیت فردی استاد صرفنظر از جایگاه بلند علمی و اجتماعی ایشان همه ملاقات کنندگان و مراجعان و شاگردان و دوستداران ایشان را تحت تأثیر قرارداده است. نخستین و مهم‌ترین خصوصیتی که شاگردی پروفسور آخوندی داشت، مشاهده مصداق بسیاری از سجایای اخلاقی از نزدیک بود. ایشان مصداق عدالت‌طلبی و اخلاق نیکو و انسانی با مردم بودند. مهربانی در عین جدیت در کار حقوقی با وجود کهولت سن در سال‌های اخیر، درس آموزترین مطلبی بود که مراجعان و شاگردان ایشان در نخستین برخورد می‌دیدند. انسانیت و همنوع دوستی، کمک به نیازمندان، شجاعت و عدالت طلبی، نادیده نگرفتن حقیقت به‌رغم هر فشاری، کمک به اعتلای حق و حمایت از مظلوم و دوری از عافیت طلبی و منفعت‌طلبی‌های شخصی از مهم‌ترین خصوصیات اخلاقی استاد بود. استاد به هیچ عنوان حقیقت را به‌خاطر ناخشنودی برخی افراد یا گروه‌ها پنهان نمی‌کردند. نهایت رأفت با مظلوم و نهایت جدیت و حق طلبی را در قبال ظالم داشتند. در بیان حق و حقیقت شجاع و بی‌پروا بودند و مصلحت اندیشی‌های مخرب را نکوهش می‌کردند و همه این سجایا از روح انسانی و والا و عدالت خواه استاد نشأت می‌گرفت. شخصیتی والا و قابل احترام که در مقام معلم برای جامعه قابل ذکر خواهد بود تا اعضای جامعه حقوقی و عامه مردم جایگاه اخلاقی استاد را با تطبیق آن با جایگاه علمی و اجتماعی ایشان الگو قرار دهند.مردی که در عین رأفت، عدالت‌طلبی و حق خواهی، انسانیت و وجدان را سرلوحه کار خود قرار داده بود.
خصوصیت دیگر شخصیتی دکتر که از زبان فرزند ایشان نقل می‌شود پشتکار و تلاش همیشگی ایشان در همه ابعاد و زمینه هاست. استاد از کودکی که پدر را از دست دادند تحت حمایت و تربیت مادر فرهیخته‌شان راه‌های تلاش‌های انسانی و مؤثر را یاد گرفته و پشتکار در همه امور تا آخرین روزهای زندگی را سرلوحه کار خود قرار دادند. تلاش در تربیت شاگردان، نوشتن کتب متعدد و تولید علم در کشور از این جمله است. در خصوص شخصیت والای انسانی استاد سخن بسیار است که در مجالی دیگر خواهیم گفت.
جایگاه علمی استاد
مقام و جایگاه علمی پروفسور دکتر محمود آخوندی به‌عنوان پدر علم آیین دادرسی کیفری در ایران مبحث ناشناخته ای نیست و بدیهی می‌نماید. با این‌حال برای معرفی ایشان به جامعه بخصوص جامعه غیرحقوقی، جایگاه علمی ایشان را به‌طور مختصر یک بار دیگر بیان می‌کنم.
همان‌طور که می‌دانیم نخستین پروفسورای آیین دادرسی کیفری در ایران را دکتر محمود آخوندی به‌دست آوردند و بسیاری از روش‌های جدید دادرسی کیفری توسط ایشان به نظام آیین دادرسی کیفری ایران وارد شد. در کنار این موضوع انجام خدمات علمی و کاربردی متعددی در نظام علمی و قضایی از سوی ایشان مرکز ثقل نظام دادرسی کیفری ایران بوده است.ایشان در کسوت معاونت آموزشی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی جایگاه علمی این گروه را بالابرده و سپس در کسوت معاون پارلمانی دادگستری تهران لوایح وقوانین علمی و مهمی را ارائه داده وحقوق مردم را از دیدگاه علمی مورد توجه قرار دادند.جایگاه علمی و مقام قضایی استاد دکتر محمود آخوندی را نمی‌شود از یکدیگر جدا کرد زیرا ایشان در کار قضایی نیز همواره در حال آموزش مبانی علمی دادرسی کیفری به کارمندان قضایی بودند. استاد در مقام‌های قضایی خود نیز از جایگاه علمی شان عقب نمی‌رفتند و همواره به دنبال ارائه راهکارهای علمی حل معضلات کیفری و قضایی موجود بودند و پس از چند سال تصمیم گرفتند راهکارهای علمی و قضایی دادرسی را در چارچوب کتاب‌های آیین دادرسی کیفری به جامعه حقوقی ارائه دهند.
استاد در همه آثارشان تأکید علمی و عملی برحقوق مردم و روش‌های حفظ این حقوق داشته و به‌هیچ‌عنوان از حقوق افراد نمی‌گذشتند و این بحث علمی را با روحیه عدالت طلبی و شجاعت علمی خود پیگیری می‌کردند. استاد در مقام رئیس دادگاه جنحه تهران و سپس در مقام رئیس دادگاه استان تهران نیز به جامعه حقوقی خدمات علمی و عملی فراوانی ارائه داده‌اند.
او در بسیاری از دانشکده‌های حقوقی دانشجویان حقوق کیفری تربیت می‌کرد و یکی از بزرگ‌ترین آموزه‌های کلاس‌هایش آموزش اخلاق و عدالت طلبی بود. استاد بارها و بارها در کلاس می‌گفتند اگر دنبال مقاصدی غیر از حق طلبی هستید کیفری نخوانید. در درس آیین دادرسی کیفری باید دنبال حفظ حقوق مردم باشید. باید به بی‌پناهی که در کلانتری یا دادگاه گرفتار شده و نمی‌داند چه باید بکند، کمک کنید.
استاد معتقد به روش‌های نوین حفظ حقوق مردم بود و می‌گفت: بشریت سال‌ها جنگیده است تا به این روش‌ها دست یابد، پس ماحق نداریم روش‌های نوین آیین دادرسی کیفری را نادیده بگیریم حتی اگر آنها را از کشورهای دیگر گرفته باشیم. ایشان مهم‌ترین مطلب در ساختار حقوق، علی الخصوص کیفری را حقوق مردم می‌دانستند و می‌گفتند همه دعواهای مردم و حکومت‌ها برسر حقی بوده که پایمال نشود و الآن ما حقوقی‌ها در مورد آن مسئول هستیم و نمی‌توانیم ساده از کنار حق مردم بگذریم.آثار علمی استاد که همگی در راستای شناخت شخصیت علمی و انسانی ایشان قابل بررسی است، کتب آیین دادرسی کیفری ۱۰ جلدی و نیز مقالات مربوط به بحث‌های نظری و کاربردی اساسی آیین‌دادرسی در راستای حفظ حقوق متهم و راه‌های اجرای دقیق اصول کیفری حفظ حقوق متهمان و افراد جامعه است.
در نهایت مهم‌ترین و روشن‌ترین و مؤثرترین خصوصیت استاد عدالت طلبی و پیگیری مسائل مربوط به اصول انسانی و وجدان پاک بشری و همنوع دوستی در رسیدگی‌های کیفری و قضاوت و نیز در مقام تدریس و در همه جایگاه‌های حقوقی و غیرحقوقی اجتماعی است. بی‌توجهی ایشان به مقام و جایگاه و معطوف داشتن همه توجهات به انسانیت و رعایت اصول انسانی و تضییع نکردن حقوق افراد از خصوصیات والا و درس آموز ایشان بود.
پروفسور دکتر محمود آخوندی، پدر علم آیین دادرسی کیفری ایران، پس از ۸۱ سال عمر پرثمر دوم فروردین ۱۳۹۴ به منشأ عدالت و عدالت طلبی پیوست و به دیدار حق شتافت. به امید ادامه راه روشن عدالت توسط شاگردانش.

مطالب مرتبط:

استاد آخوندی، پرچمدار دادسرای شایسته و آیین دادرسی مترقی